19 Temmuz 2012’de Rojava kentlerini rejim güçlerinden temizleyen ve yönetimi ele geçiren Kürtler, siyasetten savunmaya, adaletten, kültürel-sosyal ve ekonomik alana,  kadın sorununa kadar yaşamın her alanında kurumsallaşmaya giderek, “Demokratik Özerlik” olarak tanımladıkları sistemlerini inşa etmeye başladı.

Batı Kürdistan’da onyıllarca devam eden mücadelenin yarattığı örgütlülük ve güçle 19 Temmuz devrimini gerçekleştiren Kürtler, bölgenin diğer entik yapıları ve inançlarını da katarak, mücadelelerini bir üst aşamaya taşıdılar, kazanımlarını kurumsallaştırdılar. Bu kapsamda Demokratik Özerklik’i inşa çalışmaları yürütülerek önemli gelişmeler kaydedildi.

KÜRT YÜKSEK KONSEYİ KURULDU

19 Temmuz ve sonrası yaşanan gelişmeler, Batı Kürdistan’daki çeşitli Kürt siyasi oluşumların birlik arayışlarını da güçlendirdi. Çeşitli görüşmelerin ardından somut gelişme yine Temmuz ayında yaşandı. Bölgenin en büyük siyasi gücü olan PYD'nin de içinde bulunduğu Batı Kürdistan Halk Meclisi ve 16 Kürt partisinin oluşturduğu Suriye Kürtleri Ulusal Meclisi (ENKS) 11 Temmuz’da Güney Kürdistan'ın Hewlêr kentinde bir araya geldi. Toplantı sonucunda her iki meclis, birlikte hareket etme kararı alarak, 24 Temmuz 2012'de Kürt Yüksek Konseyi'nin kuruluşunu ilan ettiler. Kürt birliği için çok önemli olan bu adımdan sonra 29 Temmuz’da Batı Kürdistan'ın bütün kentlerinde yüzbinleri bulan halk kitleleri sokağa çıkarak Kürt Yüksek Konseyi'ni kendi iradeleri olarak kabul ettilerini deklare etti. Yüksek Konsey de bu dönemde "Diplomasi Komitesi", "Sosyal Hizmetler Komitesi" ve "Savunma Komitesi" ismi ile 3 komite kurdu.

DİPLOMATİK ZAFER

İçerdeki bu gelişmeler uluslararası alanda da yankısını bulurken, Suriye’de temaslarda bulunan Birleşmiş Milletler (BM) ve Arap Birliği Özel Temsilcisi El Exder İbrahimi, Yüksek Kürt Konseyi yetkilileri ile bir araya geldi. Yine Konsey yetkilileri Avrupa'nın çeşitli ülkelerine davet edilerek siyasetlerini dünya kamuoyuna anlatma fırsatını yakaladılar. Diplomasi alanında en önemli gelişme ise 2013 yılında yaşandı. Mayıs ayında Kürt Yüksek Konseyi’ni davet eden Rusya, yapılan görüşmeler sonucunda Konseyin, ABD, Rusya, Avrupa ve Suriye muhalif güçlerinin katılı ile Suriye üzerine Cenevrede yapılması planlanan uluslararası toplantıya katılma önerisini kabul etti. Böylece daha önce varlıkları bile kabul edilmeyen Kürtler ilk defa irade olarak kabul edilerek, kendi adlarına bir uluslararası platforma katılma şansını yakaladılar.

ULUSAL SAVUNMA GÜCÜ YPG

Siyaset ve diplomaside bu gelişmeler yaşanırken, yönetimleri ele geçirilen kentlerin ve kazanımların korunması amacıyla da savunma alanında önemli adımlar atıldı. 2004 yılında temelleri atılan, 2011’de ise ilanı yapılan Halk Savunma Birlikleri (YPG) 19 Temmuz devriminden sonra, Batı Kürdistan’ın bütün kentleri ile Halep ve Haseki gibi Suriye kentlerinde tugay ve tabur düzeyinde örgütlendi. Bölgenin savunmasında önemli rol oynayan YPG rejim ve dış destekli silahlı grupların Halep, Afrîn, Serêkaniyê, Amudê, Hasekî gibi kentlerdeki saldırılarına karşı büyük direniş sergiledi. Onlarca savaşçısını bu mücadelede yitiren ve ayırım yapmaksızın bölge halklarını ve kazanımları koruma kararlılığını gösteren YPG, bu duruşuyla bölgenin tüm yapıları tarafından ulusal güç olarak kabul edilerek, “Bir partinin silahlı gücü” propagandalarını da çürütmüş oldu. Binlerce savaşçısı ile bölgenin sınırlarını koruyan YPG, gücünü katlayarak  ulusal savunma gücü olarak kabul gördü.

KENTLERİN GÜVENLİĞİ ASAYİŞ GÜÇLERİNE EMANET

Özerklik sisteminin önemli ayaklarından olan savunmanın bir parçası olarak görülen kentlerin güvenliği için asayiş örgütlenmesi de atılan önemli adımlardan biri oldu. İlk olarak Kobanê’de oluşturulan Asayîş güçleri daha sonra Batı Kürdistan’ın tüm illeri ile Suriye’nin Haseki kentinde de örgütlendirildi. Kentlerde güvenliğin sağlanmasında rolan asayiş güçleri Cizre bölgesi, Kobanê ve Efrin’de kurulan akademilerde eğitildikten sonra görevlendirilirken, şimdiye kadar aile sorunundan, hırsızlık, kaçırma, öldürme vb. birçok olaya çözüm geliştirmiş durumda.

ÖZERK YÖNETİMLER VE HALK MECLİSLERİ

Yönetimleri ele geçirilen kentlerde “Demokratik Özerklik” sistemini inşa çalışmalarına hız verilirken, kent ve köylerde halk meclisleri kurma çalışması devam etti. Bu çalışmalar sonucunda Batı Kürdistan'ın Dêrik, Girkê Legê, Tirbespiyê, Qamişlo, Amudê, Dirbêsiyê, Serêkaniyê, Tiltemir, Kobanê, Afrîn kentleri ve Afrîn’e bağlı 7 ilçe ile ve Suriye'nin Şam, Heleb, Rakka ve Hesekê kentlerinde halk meclisleri kuruldu. Bu meclislere bağlı olarak her mahallede ise "Halk Evleri" ve "Mahalle Meclisleri" oluşturuldu. Halkın sorunları ise bu meclisler yoluyla çözülmeye çalışılıyor.

Bu sisteme başta temkinli yaklaşan Asuri, Suryani, Arab, Çeçen, Keldani ve Ermeni halkları ise, pratik yaklaşım ve gelişmeleri gördükten sonra bu meclislerde yer almaya başladılar. Mevcut durumda hem savunma güçleri içerisinde hem de meclis çalışmalarında bu halklardan birçok kişi yer alıyor. Tiltemir kentindeki Halk Meclisi ise bütün etnik unsurlardan oluşmuş durumda.

ANADİLDE EĞİTİM KURUMSALLAŞTI

Halkın özerklik sistemini daha iyi anlaması ve sorunlarını kendisinin çözebilmesi için eğitim çalışmaları da yürütülen diğer bir çalışma oldu. Bunun için birçok kente eğitim akademileri kuruldu ve aralıksız olarak eğitimler sürdürüldü. Birçok kentte kurulan Nuri Dêrsimi Düşünce kurumu ile de bütün kesimlere açılma hedeflenirken, yapılan eğitim devreleri ile önemli aşamalar katedildi.

Anadilde eğitim ise Batı Kürdistan’daki temel çalışmalardan biri oldu. Daha önce kurulan Kürt Dil Kurumu (SZK) Kürtçe dil eğitimlerine hız verirken, Batı Kürdistan'ın tamamında 100’e yakın okul açıldı ve bu okullarda bine yakın öğretmen yetiştirildi. Yine binlerce çocuk ve Kürt bu okullarda anadil eğitimine katıldı. Ayrıca ilk defa rejimin resmi okullarında Kürtçe dersler verildi. Bu çalışmalar da devlet sistemine karşı alternatîf eğitim sistemi oluşturulmaya çalışılırken, Kürt Öğretmenler Birliği de kuruldu.

Çok zengin bir yapıya sahip olan kültür alanında da gözle görülür kurumlaşmalar geliştirildi. Qamişlo, Dêrik, Amûdê, Heleb, Efrîn ve Kobanê gibi birçok kentte kültür ve sanat merkezleri halkın hizmetine açılırken, bu merkezlerin her birinde müzik, folklor, tiyatro, çocuk grupları oluşturularak önemli çalışmalara imza atıldı. Yine bölge kültürü üzerine araştırma çalışmaları başlatıldı.

HİZMET VE ADALET KOMİTELERİ

Toplumsal ihtiyaçların karşılanması, toplumsal, adli ve ekonomik sorunların çözümü için bir komite kuruldu. Bu çerçevede Yüksek Konseye bağlı olan Toplumsal Hizmetler Komitesi dışında, her mecliste hizmet ve barış komiteleri kuruldu. Devletin hukuk sistemine karşın Adalet Komitesi kuruldu. Bu komite kentlerde adalet ve ahlak sisteminin kurumsallaşması için çalışmalarını sürdürürken, halk bütün sorunlarını bu komitelere getirip çözmeye çalışıyor. Ayrıca Kürt Yüksek Konseyi'ne bağlı olarak Barış ve Adalet Komitesi de kuruldu. Yine hukuk sistemini oturtmak amacıyla 4 Nisan 2013 tarihinde Mezopotamya Sosyal Bilimler Akademisi Hukuk ve Sosyal Adalet Şubesi kuruldu.

KADIN DEVRİMİN ÖNCÜ GÜCÜ

Demokratik Özerklik sisteminin en temel ayaklarından biri de gençlik ve kadın çalışmaları oldu. Devrim sürecinin başından beri aktif olarak yer alan ve bütün alanlarda "Yekitiya Star" adıyla örgütlenen kadınlar ise, kadın meclisleri ve kadın evlerini kurarak karar aşamalarında yer aldı. Bunun yanında halk meclislerinde de kadın temsiliyetine öncelik tanınmış durumda. Birçok kentte Kadın Eğitim ve Bilim merkezleri açılırken, kurulan Kadın Akademesi ile de kadın özgürlük ideolojisi topluma anlatılmaya çalışıldı. Bütün yönetimlerde eşbaşkanlık sistemi kapsamında kadınlar yer alırken, eğitim, aile, siyaset, ekonomi, asayiş gibi konularda yaşanan sorunların çözümünde kadın kurumlar aktif rol oynuyor. Anadilde eğitiminde kadının rölünü önemseyen kadınlar ayrıca Şubat 2013’te SZK bünyesin Kürt Kadın Öğretmenler Birliği’ni kurdu.

KADINLARIN SAVUNMA BİRLİKLERİ: YPJ

Savunmayı iktidarın ve devletin aracı olmaktan çıkarıp yeniden toplum bir parçası yapmayı amaçlayan özerlik sistemi kapsamında kadınlar savunma alanında da önemli adımlar attı. Daha önce YPG içinde yer alan kadınlar, özgün örgütlenmeye giderek Kadın Savunma Birlikleri (YPJ) adıyla askeri örgütlenmeye gitti. Bununla savunmaya topluma mal etmeye hedefleyen kadınlar bütün illerde tabur ve tugaylar oluşturarak, örgütlülüğünü sağlamış durumda.

Gençlik çalışmaları da "Devrimci Gençlik Hareketi-Tevgera Ciwanên Şoreşger" adı ile bütün kentlerde özerk bir biçimde yürütülmekte. Ayrıca üniversite öğrencileri de "Yurtsever Öğrenciler Federasyonu-Federasyona Xwendekarên Welatparêz" adı altında örgütlü çalışmalarını sürdürmekteler. Her iki alanda da akademiler kurularak, bölge gençliği eğitimlerden geçiriliyor.

AMBARGOYU KIRMAK İÇİN KOOPERATİFLEŞME

Bölgede yaşanan ambargo nedeni ile ekonomik ve sağlık sorunları had safhaya çıkmış durumda. Halk özellikle ilaç, gıda ve yakıt gibi temel yaşam ihtiyaçlarınına ulaşmada çok büyük zorluklarla boğuşuyor. Bu sorunların çözümü için de Kürt Yüksek Konseyi çatısı altında bir komite oluşturuldu. Yardım çalışmalarının yürütülmesi ve yurtdışından gelen yardımları organize etmek için Kürt Kızılay Kurumu - Heyva Sor a Kurd kurulurken, birçok kentte yaralı ve ihtiyaç sahiplerine yardımda bulunuldu.

Sistemin temel ayaklarından biri olan ekonomi alanında önemli gelişme ise 2013’te yaşandı. Hem ambargoyu kırmak hem de sistemi oluşturarak sorunlara çözüm geliştirmek amacıyla, Batı Kürdistan Ekonomisini Geliştirme Kurumu kuruldu. Topluma dayalı ekonomiyi geliştirmeyi amaçlayan kurum, Kobanê ve Derik kentlerinde kurulurken, kooperatifleşme çalışmalarına başlamış durumda.

BASIN ALANINDA ÖNEMLİ ADIMLAR

Son bir yıl içinde Batı Kürdistan’da yürütüler bir diğer temel çalışma da basın yayın çalışmaları oldu. Her ne kadar burada son 30 yıldır basın yayın faaliyetleri yürütülmüş ise de, ilk defa bu çalışma sistematik bir biçimde ele alınmış bulunuyor. Bu çerçevede haber ajansı, televizyon, gazete, dergi ve radyo kurularak, çalışmaları sürdürülmekte. Bu çerçevede en son Qamişlo, Kobanê, Dêrik ve Afrin kentlerinde radyolar açıldı.

Yarın: Kazanımlara yönelimler ve sistemi kalıcılaştırma çalışmaları