Toprağın altı mayın, üstü ölüm

Ottawa Sözleşmesi’ne göre 2022’ye kadar mayınları temizlemeyi taahhüt eden Türkiye’de iki çocuk daha bu sebeple yaşamını yitirdi. Roboski’de iki çocuk hayvanları otlatırken askeri arazide bulunan mühimmatın patlaması sonucu hayatını kaybetti.

Şırnak’ın Roboski (Uludere) ilçesine bağlı Yemişli Köyü Yekmal Mezrasında hayvanları otlatan yaşları 14 ve 16 olan Yusuf Ata ile Caner Sak isimli iki çocuk, 21 Mart Pazar günü saat 15.00 sularında mayına basarak yaşamını yitirdi. Şırnak Valiliği mühimmatın patlaması sonucu ağır yaralanan çocukların helikopter ile sevk edildikleri Şırnak Devlet Hastanesinde yapılan tüm müdahalelere rağmen kurtarılamayarak vefat ettikleri şeklinde bir açıklama yaparken hayatlarını kaybeden çocukların cenazelerinin ailelerine gösterilmeden Şırnak’a götürüldüğü kaydedildi. Ottawa Sözleşmesi’ne göre 2022’ye kadar mayınları temizlemeyi taahhüt eden Türkiye’de hala askeri mühimmat ve mayın patlaması sonucu çoğunluğu çocuk, birçok sivil hayatını kaybediyor.

KÜRDİSTAN’DAKİ MAYIN GERÇEĞİ

Kürdistan’daki mayın gerçeğinin en görünür olduğu olay, 28 Eylül 2009’da Amed’in Lice ilçesinde koyun otlatan 12 yaşındaki Ceylan Önkol’un mayına basarak hayatını kaybetmesiyle yaşandı. Oysaki Kürdistan’da mayın ve askeri mühimmat yaralanma ve ölüme yol açma oranı bilinenden çok daha fazla. Amed Barosu’nun 2020’de hazırladığı “Mayın, çatışma atıkları ve zırhlı araç çarpması” raporunda ortalama 180 kişi mayın ya da patlamamış askeri malzeme nedeniyle yaşamını yitirmekte veya sakatlanmakta olduğu kaydediliyor.

ÖLENLERİN ÜÇTE BİRİ ÇOCUK

Baronun sadece 2020’de kayda aldığı mayın, askeri yaralanma ve hayatını kaybedenlerin üçte birini ise çocuklar oluşturuyor. Aynı rapora göre mayın kaynaklı çocuk ölümleri en fazla Amed, Bingöl, Dersim, Siirt, Şırnak ve Van illerinde gerçekleşiyor. Kurtulanlar ise yaşadıkları fiziksel ve psikolojik sağlık sorunlarından dolayı kaderine terk ediliyor. Sağlık sorunları devlet tarafından karşılanmıyor.

1 MİLYON MAYIN TOPRAK ALTINDA

Dünyada Mayın raporlarını hazırlayan Kara Mayınları İzleme Komitesinin (Landmine Monitor) 1999 yılı raporuna göre; Türkiye’deki kara-mayını sayısının 1 milyon civarında olduğu belirtiliyor. Yine Türkiye’de depolarda da imha edilmesi gereken 3 milyon mayın bulunuyor. Mayınlar Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Amed, Antep, Hakkâri, Hatay, Iğdır, Kars, Mardin, Siirt, Urfa, Şırnak, Dersim ve Van’da olmak üzere toplam 3 bin 174 alanda bulunuyor. Ayrıca Türkiye Ottowa Sözleşmesi’ne taraf devletler arasında anti-personel mayın varlığı ile birinci sırada yer alıyor.

MAYIN RAKAMLARI:

Türkiye Mayın Yasağı anlaşması 12. Taraf devletler toplantısı başkanlık ofisi tarih uzatılması talebi raporu (29 Mart 2013) kaynaklarına göre:

Türkiye’nin sınırlarındaki toplam mayın sayısı: 906 bin 497

Türkiye’deki mayın tarlaları toplam: 1 milyon 003.943

Türkiye’de askeri tesisler etrafında bilinen mayınlar: 97 bin 446

Türkiye’de temizlenen mayınlar: 25 bin 047

Bunlar dışında toprağa gömülü olan el bombası, havan topu ve roket gibi patlayıcı maddelerin sayısı ise bilinmiyor.

2022’YE KADAR TEMİZLEME TAAHÜDÜ

Dünyada mayınların yasaklanmasına dair kısaca “Ottawa Sözleşmesi” olarak da bilinen “Anti-Personel Mayınların Kullanımının, Depolanmasının, Üretiminin ve Devredilmesinin Yasaklanması ve Bunların İmhası ile İlgili Sözleşme”, 4 Aralık 1997 tarihinde Kanada’nın Ottawa şehrinde imzaya açıldı. Anlaşma 1 Mart 1999’da yürürlüğe girdi, Türkiye de bu sözleşmeye 2003 yılında taraf oldu. Sözleşme Türkiye açısından 1 Mart 2004’de yürürlüğe girdi. Türkiye, 2004’te taraf olduğu toprağa gömülü tüm mayınları 10 yıl içinde yani 2014 yılına kadar temizleme taahhüdünde bulundu. Fakat henüz bu taahhüdünü yerine getirmeyen Türkiye, 2013 yılında 8 yıllık ek süre istedi (2014’ü baz alarak art 8 yıl). Türkiye’nin ek süresi 2022’de son buluyor fakat 2021 yılında hala mühimmat patlamasından hayatını kaybedenler var.

Amed Barosu’nun raporunda yer alan BM verilerine göre sadece 2010 yılında 97 sivil mayın ve çatışma atıklarından kaynaklı patlamalardan dolayı hayatını kaybetti. Bunların 26’sı çocuk, 41’i yetişkin sivildi. Çocukların 19’u mayınlarla oynarken hayatını kaybetti. Landmine Monitör 2017 raporuna göre ise; Türkiye’de 2017 yılında mayın ve çatışma atıklarından 42 kişi zarar gördü bunların 23’ü ise çocuk.

2019’DA YİNE ÇOCUKLAR ÖLDÜ

2020’de mühimmat patlaması sonucu raporlara can kaybı ya da yaralanma kaydedilmezken İnsan hakları Derneği’nin 2019’da hazırladığı yıllık raporda mayın ve sahipsiz bomba patlaması sonucu yaşamını yitiren ve ölenler şu şekilde: 14 Temmuz 2019 tarihinde Dersim Ovacık ilçesi Bilgeç Köyü Çakılyayla mezrasında meydana gelen mayın patlamasında, kardeş olan 2 çocuğun (Ayaz Güloğlu-8 yaş, Nupelda Güloğlu-4 yaş) yaşamını yitirdi. 3 Eylül 2019 tarihinde Mardin’in Kızıltepe ilçesi Akdoğan (Arade) Köyü kırsal arazide 14 yaşındaki A.S. isimli çocuğun, hayvanları otlattığı sırada mayın patlaması sonucu ağır yaralandı ve Kızıltepe Devlet Hastanesi’ne götürülerek tedavi altına alındı. Çocuk iki eli ile iki gözünü kaybetti. 7 Ekim 2019 tarihinde Mardin'in Nusaybin ilçesine bağlı 8 Mart Mahallesi'ndeki boş bir arazide hayvanlarını otlatan 56 yaşındaki Selahattin Bayhan, yerde bulduğu bir cismin elinde patlaması sonucu ağır yaralandı ve Kızıltepe Devlet Hastanesi’ne götürülerek tedavi altına alındı. Bayhan, 13 Ekim 2019 tarihinde tedavi gördüğü sırada yaşamını yitirdi.