AKP, Kürtçe ve Kürt sanatına da düşman
AKP-MHP iktidarı döneminde Kürtçeye dönük yasak ve engellemeler sürerken, Kürt sanatçılar gözaltı-tutuklama, işkence ve katliamla karşılaştı.
AKP-MHP iktidarı döneminde Kürtçeye dönük yasak ve engellemeler sürerken, Kürt sanatçılar gözaltı-tutuklama, işkence ve katliamla karşılaştı.
AKP iktidarında, özellikle de MHP ve Ergenekon ortaklığında Kürt sanatçılar nefessiz bırakılmaya çalışıldı. AKP iktidarının tam bir hegemonya kuramadığı kültür sanat alanında baskılar, kendilerine muhalif olan bütün sanatçılar için geçerliyken, Kürt sanatçılara yönelik katmerleşti. Baskı, yasak, tutuklama ve kriminalize etmeye cinayetler de eklendi.
Kürtçe müziğe yönelik baskı ve asimilasyon politikaları, Türk Halk Müziği derlemeleri bahanesiyle Kürt stranlarının, klamlarının, ağıtlarının Türkçeleştirilmesiyle başladı. Türk Tarih Kurumu’nun ‘Kürtler dağ Türkleridir’ uydurmasıyla bağlantılı olarak başlayan bu asimilasyon politikaları, her geçen gün artarak ve çeşitlenerek devam etti. AKP iktidarında ise Kürt sanatçıların konserlerinin, oyunlarının yasaklanması, Kürtçenin hem asimile edilmesi hem de yeraltına inmesini sağlamak için kullanıldı. Birçok Kürt sanatçı, AKP-MHP iktidarının yasakçı politikalarından dolayı sahne alamıyor.
Asimilasyon politikalarının parçası olarak kurulan TRT 6 (Kurdî) ile iktidar, kendi "Kürt sanatçıları"nı yaratmaya çalıştı. TRT, Kürtçenin geliştirilmesi yerine, devletin belirlediği sınırlar içerisinde ve Kürt sanatının içini boşaltmak için ve dahası Kürtlere hakaret etmek için kullanıldı. Kanal, Kürt kökenli iş birlikçileri ekranlara çıkartırken, iktidara muhalif olan hiçbir Kürt sanatçıya yer vermedi, yer vermemekle de kalmadı, onları hedef gösterdi. Kürt sanatını iktidarın aparatı haline getirmeye çalışan bu düşkünler de yozlaşmayı da pompaladı.
İktidarın, belediyelere atadığı gaspçı kayyumlar ise Kürt kültür sanat etkinliklerini tamamen yasakladı. Her ne kadar son dönem gündeme gelen konser yasakları tartışılsa da aslında bu yasaklar, kayyumlar ile birlikte artmaya başlamıştı.
KÜRT SANATI BEDELİNİ DE ÖDEDİ
AKP iktidarında süren yasaklara karşı inatla Kürtçe sanat yapmak ise tırnakları sökülen Hozan Hemidoların direniş kültürüyle sürdü. AKP’nin iktidar olduğu süreç içerisinde onlarca Kürt sanatçı, Kürtçe söylediği için baskıya maruz kaldı, gözaltına alındı, tutuklandı, hatta katledildi. En son İstanbul/Kadıköy’de sokakta müzik yapan Cihan Kaymaz, bir Türk ırkçısı tarafından bıçaklanarak katledildi.
YASAKLARIN BİLANÇOSU
AKP döneminde yasaklanan festival, konser ve kitaplardan bazıları:
*11 Eylül 2022 - Kürt sanatçı Xecê’nin Şırnak konseri yasaklandı.
* 26 Nisan 2018 - Mem Ararat’ın Silvan’da öğretmenler için vereceği dayanışma konseri yasaklandı.
* 27 Mayıs 2022 - Tiyatro Mercel’in Van’da sergileyeceği ‘Haylo Disa Tevlihev Bû’ oyunu yasaklandı.
* 17 Mayıs 2022 - Bitlis Eren Üniversitesi Bahar Şenliğinde sahne alacak olan Kürt müzik grubu Stêrka Karwan'ın konseri yasaklandı.
* 30 Eylül 2011 - Eskişehir’de sokakta müzik yapan Simurg müzik grubuna Kürtçe söylediği için yasak geldi.
* 2017-2020 arasında Türkiye’de Kürt yayınevlerine ait 109 kitap yasaklandı.
* 9 Temmuz 2009 - Erebe Şemo’nın Şivanê Kurmanca adlı kitabının Diyarbakır D Tipi Kapalı Cezaevine girişi, ‘moral verebilir’ gerekçesiyle yasaklandı.
* 18 Mayıs 2022 - 20. Munzur Kültür ve Doğa Festivali’nde Grup Yorum ve Grup İsyan Ateşi konserleri yasaklandı.
* Eylül 2018 - Erdoğan’ın ziyareti öncesi Almanya Köln’de yapılacak olan Kürt Kültür Festivali yasaklandı.
* 2013 - Batman Hasankeyf Kültür Sanat Festivali gaspçı kayyum tarafından yasaklandı.
* 2022 - Munzur Kültür Festivali yasaklandı.
* 2013 - Eruh Çırav Kültür Sanat ve Doğa Festivali yasaklandı.
* 22 Temmuz 2019 - İzmir Büyükşehir Belediyesi, Kadifekale’de açılacak olan Üreticiler Pazarı’nın açılış konserinde Kürtçe şarkı söylenmesini yasakladı.
* 23 Eylül 2020 - İBB’nin ‘Sokakta Sanat Var’ etkinliğine katılması beklenen Kürt grup Roj Band’ın sahneye çıkması engellendi.
* 10 Ekim 2020 - İBB Şehir Tiyatrolarında gösterilecek Kürtçe oyun yasaklandı.
* 13 Kasım 2020 - İBB Şehir Tiyatrolarında gösterilecek Kürtçe oyun yasaklandı.
* 14 Kasım 2020 - Berû adlı Kürtçe oyun Urfa’da tamamen yasaklandı.
* 17 Haziran 2021 - İstanbul İdare Mahkemesi, Berû oyununun yasaklanma kararında, “Milli güvenlik ve devletin devamlılığı için gereklidir” kararını verdi.
* 22 Ekim 2021 - Tunceli Valiliği, Mikail Aslan ve Cemil Qoçgiri’nin konserini yasakladı.
* 16 Ekim 2021 - MKM’nin İstanbul Bostancı’da yapmak istediği 30. Yıl Etkinliği yasaklandı.
* 15 Kasım 2021 - Keçiören Belediyesi Mem Ararat konserini yasakladı.
* 14 Kasım 2021 - HDP İstanbul Gençlik Meclisi’nin sahneleyeceği stand-up gösterisi yasaklandı.
* 5 Aralık 2021 - Mardin’de Kürtçe oyun yasaklandı.
* 6 Mart 2022 - Cizre Belediyesi'nde oynanacak olan ve izinleri alınan Kürtçe oyun, Cizre Kaymakamlığı tarafından yasaklandı.
* 15 Nisan 2022 - Urfa’da Kürtçe oyun Berû’ya getirilen yasak için mahkeme “devletin devamlılığı için gereklidir” kararı verildi.
* 26 Mayıs 2022 - Mem Ararat’ın Bursa konseri yasaklandı.
* 17 Mayıs 2022 - Metin-Kemal Kahraman’ın Muş konseri yasaklandı.
* 16 Mayıs 2022 - Aynur Doğan’ın Kocaeli konseri yasaklandı.
* 16 Mayıs 2022 - Amed Şehir tiyatrolarının Kocaeli’nde sergileyecekleri Kürtçe oyun yasaklandı.
* 31 Temmuz 2022 - Pervin Çakar’ın Mardin konseri yasaklandı.
* 17 Aralık 2022 - Mezopotamya Kültür Merkezi’nin Küçükçekmece Yahya Kemal Kültür Merkezi’nde düzenleyeceği 31. Yıl etkinliği, etkinliğe saatler kala yasaklandı.
* 4 Şubat 2023 - Azad Bedran’ın Mardin konseri yasaklandı.
GÖZALTI, TUTUKLAMA VE SALDIRILAR
Onlarca konser ve festivalin yasaklandığı AKP iktidarı döneminde, sadece yasaklar uygulanmadı. Onlarca Kürt sanatçı gözaltına alındı veya tutuklandı. Tutuklanma ve gözaltı sebepleri ise sadece Kürtçe sanat yapmak oldu. Yazılan iddianameler ya da savcılık sorgularında başka hiçbir şey sorulmadı. Kürt tarihine geçmiş stranlar üzerinden ‘Örgüt propagandası’ suçlamasıyla onlarca Kürt sanatçı tutuklandı ya da gözaltına alındı. İstanbul İstiklal Caddesi üzerinde yıllardır Kürtçe müzik yapan sokak müzisyenleri defalarca saldırıya uğradı, müzik aletlerine el konuldu, gözaltına alındılar ve en sonunda sokakta Kürtçe müzik yapmak tamamen keyfi bir biçimde yasaklandı.
AKP iktidarı sürecinde Kürt sanatçılara dönük gözaltı-tutuklama ve saldırıların bir kısmı şöyle:
* 7 Temmuz 2022 - İstiklal Caddesi'nde Kürtçe müzik sanatçıların müzik aletlerine el konuldu.
* 15 Mart 2016 - Bolu’da Kürtçe şarkı söyleyen sanatçı gözaltına alındı.
* 22 Nisan 2015 - Kürt Sanatçı Nudem Durak, Şırnak’ta Kürtçe şarkı söylediği için tutuklandı, 19 yıl ceza aldı.
* 8 Ağustos 2015 - İstanbul İstiklal Caddesi'nde Kürtçe müzik yapan Yusuf Çetin darp edilerek gözaltına alındı.
* 20 Kasım 2016 - Mersin’de düzenlenen çocuk etkinliğinde Kürtçe şarkı söylendiği sırada, MHP’li belediyenin görevlileri sesi kesti, sahneyi boşalttı, etkinliğin yapılmasını engelledi.
* 27 Eylül 2020 - Kürt sanatçı Hozan Cesim, Kürtçe şarkı söylediği için ölümle tehdit edildi.
* 20 Eylül 2020 - Kürt sanatçı Veysi Ermiş, Kürtçe şarkı söylediği için gözaltına alındı.
* 2 Kasım 2020 - İBB’ye ait İstanbul Kitapçısının dükkanlarında Kürtçe yayınevlerine ‘hassasiyet’ gerekçesiyle yer verilmediği ortaya çıktı.
* 15 Kasım 2020 - Mardin’de Mezopotamya Sanat Derneği’nin çocuklara yönelik yaptığı Kürtçe etkinliklere katılan sanatçılar gözaltına alındı.
* 3 Nisan 2021 - Kadıköy’de Kürtçe şarkı söyleyen sokak müzisyeni Siwaro’nun enstrümanlarına el konuldu.
* 3 Nisan 2021 - Kadıköy’de Kürtçe şarkı söyleyen sokak sanatçısına saldırı düzenlendi.
* 24 Mayıs 2021 - Wan Newrozu'nda Kürtçe şarkı söyleyen Koma Awaza Azad grubunun üyeleri Fuat Ege ve Rohat Aram’a dava açıldı.
* 7 Temmuz 2021 - Beyoğlu Belediyesi, İstiklal Caddesi'nde Kürtçe müzik yapan sanatçıların müzik aletlerine el koydu.
* 16 Temmuz 2021 - Aynur Doğan’ın katıldığı caz festivalinde, Doğan’a saldırı girişiminde bulunuldu.
* 23 Ağustos 2021 - Leyla Güven ve 8 tutsağa Kürtçe şarkı söyledikleri gerekçesiyle soruşturma açıldı.
* 20 Ekim 2021 - Antep’te istek parçayı çalmayan Kürt sanatçıya saldırı düzenlendi.
* 11 Kasım 2021 - Kürt sanatçı Veysi Ermiş’e 'Kurdistan' ifadesinden dolayı ceza verildi.
* 17 Kasım 2021 - Silivri Cezaevinde bulunan Mahmut Olgun’a Kürtçe şarkıda halay çektiği ve Kürtçe kitap yazdığı için ceza verildi.
* 14 Kasım 2021 - Ahmet Kaya’nın mezarına saldırı düzenlendi.
* 29 Ocak 2022 - İstanbul İstiklal Caddesi'nde Kürtçe müzik yapan sanatçılar polis tarafından gözaltına alındı.
* 31 Ocak 2022 - İstiklal Caddesi'nde Kürtçe müzik yapan müzisyenler darp edilerek gözaltına alındı.
* 20 Mayıs 2022 - Kürt müzisyen Zelal Gökçe gözaltına alındı.
* 12 Mayıs 2022 - Kürt sanatçı Dengbêj Xalide ev baskınıyla gözaltına alındı.
* 2 Mayıs 2022 - Bursa’da Kürtçe müzik yapan müzisyenlere saldırı düzenlendi.
* 20 Eylül 2022 - Kürt sanatçı Kadir Çat, Kürtçe şarkı söylediği için gözaltına alındı.
* 13 Haziran 2018 - Rojhilatlı Kürt sanatçı Soha Fehmi Türkiye’de tutuklandı.
* 27 Haziran 2018 - Kürt sanatçı Hozan Cane Türkiye’de tutuklandı.
* 10 Kasım 2021 - Kürt sanatçı Brindar Ali İstanbul’da tutuklandı.
* 9 Mart 2023 - Kürt sanatçı Ali Baran, gözaltına alındı.
* 25 Nisan 2023 - Amed merkezli siyasisoykırım operasyonlarında Kürt tiyatro sanatçıları Yavuz Akkuzu, Elvan Köçer Yıldırım, Özcan Ateş, Sena Özbey, Şahperi Alphan Bayhan, Sadettin İnal gözaltına alındı.
* 12 Eylül 2011 - Erzurum’da Kürt sanatçı Seyithan Karataş Kürtçe söylediği için tutuklandı.
* 10 Mart 2017 - Kürt sanatçı Aram Serhad tutuklandı.
* 1 Ocak 2018 - Kürt sanatçı Abdullah Ayav tutuklandı.
* 14 Eylül 2020 - Kürt sanatçı Hozan Bengi tutuklandı.
* 7 Aralık 2012 - Iğdır’da Kürt sanatçı Eren Serhad tutuklandı.
* 21 Mayıs 2023 - Kadıköy Moda sahilinde Kürtçe müzik eşliğinde halay çeken gençlere Türk polisi yere yatırıp ters kelepçeyle işkence yaptı. Gözaltına alınan gençlere ırkçı marş dinletildi.
KATLEDİLEN KÜRT MÜZİSYENLER
AKP iktidarının özellikle ırkçı tabana yönelik açıklamaları, Kürt ve Kürtçeye yönelik tahammülsüzlük politikaları, Kürt sanatçılara yönelik saldırıların dozunu da arttırdı. En son Kadıköy’de Kürt sanatçı Cihan Kaymaz katledildi. Hem iktidarın konsolide ettiği paramiliter güçler hem de direkt iktidarın kolluk güçleri Kürt sanatçılara yönelik ölümle sonuçlanan saldırılarda bulundu. Ankara’da 2015’te Kürtçe şarkı söylediği için Kürt sanatçı Emrah Gezer’i 15 kurşunla katleden polisler ‘haksız tahrik indirimi’ aldı. Kürtçe şarkı söylemenin tahrik etmek olarak görüldüğü bir sürecin kanıtıydı Ehram Gezer Davası.
AKP döneminde polis ve faşistler tarafından katledilen Kürt sanatçılardan bazılarının isimleri şöyle:
* 3 Mayıs 2023 - Cihan Aymaz Kadıköy’de Kürtçe şarkı söylediği için katledildi.
* 10 Kasım 2016 - Ağrı’da Kürt sanatçı Fevzi Bayat katledildi.
* 24 Ekim 2015 - Kürt sanatçı Selim Serhed sahnede Kürtçe şarkı söylerken katledildi.
* 14 Ocak 2010 - Ankara’da Kürt sanatçı Emrah Gezer Kürtçe şarkı söylediği için polis tarafından katledildi. Emrah Gezer’i öldüren polislere ‘tahrik indirimi’ verildi.
* 18 Aralık 2010 - Mersin’de Kürtçe şarkı söyleyen Sarp Öztürk silahlı saldırı ile katledildi.
* 23 Aralık 2022 - Mir Perwer, Paris’te Ahmet Kaya Kültür Merkezi’ne düzenlenen saldırıda katledildi.