Adana zidanında Kürt direnişçiler zehirli iðneyle katledildi
Adana zidanında Kürt direnişçiler zehirli iðneyle katledildi
Aðrı isyanından sonra Adana zindanı Serhat’ta zulüm kalesi olarak adlandırıldı. Birçok strana konu olan bu zindana giden her iki kişiden biri bir daha geri dönmedi. Kürt direnişçilerden bazıları da Adana zindanında zehirli iðnelerle katledildi.
Kürtlerin en büyük kalkışmalarından biri olan Aðrı Ýsyanı son bulduðunda Serhat artık katliamların coðrafyasıydı. Onbinlerce Kürt öldürülmüş, geride kalanlar ise sürgün edilmişti. Bu dönemde tutuklananların tümü yargılanmak üzere Adana’ya gönderildi. Bunların çoðu zindanlarda tifodan öldü. Cezaları bittikten sonra Anadolu’nun deðişik illerinde mecburi iskana tabii tutuldular.
Aðrı isyanına katılan Hesen Gürbüz’ün anıları Adana Zindanında olup bitenlere yeni bir boyut kattı. Gürbüz’ün anılarına göre Kürt direnişçilerden 200’den fazlası zindanda zehirli iðnelerle öldürüldü.
Zîlan Katliamı esnasında Gomik Köyü’nden Hesen’in ailesinden 44 kişi, Cergeşin Köyü’ne getirilip; eskiden Meroyê Biro’nun buðdayını depoladıðı alanda (Bêdera Meroyê Biro) askerler tarafından kurşuna dizilir. Cenazeleri bir hafta boyunca güneşin altında çürümeye terk edilir. Daha sonra aynı alana gömülür.1950’lerde Devlet Su Ýşleri, o alana su kanalı yapmaya başlayınca, Hesen, Ailesine ait kemikleri oradan çıkarıp Papişkîn Köyü’ne götürüp boş bir alana gömer. Hesen’in oðlu Mehmet Gürbüz, babasından geriye kalan Zîlan Katliamı’na, Adana Cezaevi’ne ve sürgünlüðe dair yazmış olduðu anıları ve sürgünlükte kendisine verilen nüfus cüzdanının bir kopyasını bana verdi.
Bu notları kelimesi kelimesine yayınlıyoruz:
“Zilan Katliamı’ndan hemen sonra, öldürme emri kalktıktan sonra Erciş’in milislerinden Ýdrisê Cewo, Silêmanê Cewo, Sidîqê Heso, Şerifê Telal, Dewrêşê Botî(Xaçrof Köyü’nden) Zilan’ın bütün önde gelen şahıslarını devlet eliyle, şimdiki Kara Yusuf Paşa Cami’ye kapatırdılar. (caminin bodrum katı o zamanlar zindan olarak kullanılır.) O zaman milislerin yönlendirmesiyle, daha doðrusu milislerin sevmediði şahıslar, Adana Cezaevi’ne gönderildi. Bu şahısların bir kısmını Yekmal Ýskelesi’nden (Van Gölü sahilindedir) kalkan gemilerle sürgüne gönderildi.
O gün Keremê Elî, şöyle dedi : “Keşke ben de sizinle gelseydim…” Ben dedim ki, “Merak etme, birkaç gün sonra sen de gelirsin…” (sürgüne gönderilecek olan kafilenin içindeydim) Keremê Elî de dedi ki; “Yok, beni göndermezler. Çünkü katliamdan 5 ay önce Ýdrisê Cewo ile Silêmanê Cewo beni tutuklattılar. Biliyorum ki beni öldürecekler.” Sonra beni ve bir kardeşimi Burdur’un Bucak ilçesine sürgüne gönderirler. Bizimle birlikte Êrşat Köyü’nden Zade Beg, Pêrtax Köyü’nden Seîdê Evdî, Aðbaş Köyü’nden Siltan, Arkak Köyü’nden Şekirê Delo, Bekirê Delo, diðer kardeşim Mîrze ise sürgün kafilesiyle birlikte götürülüp daha sonra Adana Cezaevi’ne gönderildi. Mîrze’nin Adana Cezaevi’ne gönderildiðini duyduðumda, sürgün yerimden firar ettim. Yayan yola çıktım bir yerde Bekirî Aşireti’nden Kotê’ye rastladım. Kotê de Antalya’daki sürgün yerinden kaçmıştı.( Antalya’nın Manavgat Şelale’sinin 4 km uzaklıðında sarp bir vadiye kurulan Zilan Köyü, Zilan’dan sürgün edilen Kürtlerin yerleştirildiði köydür.1961 yılında köyün ismi Gümüşdamla olarak deðiştirilir). Kotê ile yol, iz bilmiyorduk. Güneşin doðuşuna bakarak 40 gün yürüyerek Zilan’a vardık. Ýlk iş olarak Îdrisê Cewo’yu öldürmek istedim. Sıktıðımız mermiler Ýdris’e isabet etmedi. Bu olay üzerine Yeko Aða ile büyük amcam Efendi diyorlar ki ; “bu ikisi başımıza bela olacaklar. Bunların yüzünden geriye kalan çoluk çocuðu da öldürecekler. Ýkisini ele vermek lazım.”
Bu şekilde ben ile Kotê yakalandık. Ýkimizi birbirinden ayırdılar. Bundan sonra karakol karakol götürülüp ta ki sürgün yeri Burdur Bucak’taki karakola teslim edilecekken ilk fırsatta Patnos’taki karakoldan kaçtım. Bu defa kardeşim Mîrze’nin akıbetini öðrenmek için Adana’ya bir şekilde ulaştım. Bir yolunu bularak artık, savcılara, askerlere yalvararak kardeşimi ziyaret etmek için cezaevinin içine girmeyi başardım. Ýlk gördüðüm kişi, ünlü direnişçilerden Yusuf Maruf’tu. Yusuf Maruf bana dedi ki; “ 20 dakika önce gelmiş olsaydın, kardeşin hala yaşıyordu. Kardeşin öldü. Cenazesi avludadır.”
Kardeşimin cenazesine baktıðımda, bir bacaðının, başparmaðının tırnaðından başlayarak, gövdesine kadar kömür gibi simsiyah olduðunu gördüm.(daha sonra yöre halkı da hep derlerdi işte Adana Cezaevi’ndeki Zilanlı tutsaklar, Hêtereş hastalıðından öldüler diye) Yusuf Maruf’a sordum; “amca, kardeşim neden öldü? Bacaðı neden böyle simsiyah olmuş?” Yusuf Maruf da cevap verdi ; “evladım; Erciş’teki milisler, buradaki tutsaklar hakkında rapor göndermişler: ‘Adana’daki bazı tutsaklar, Erciş’e geri dönmemeli… Dönerlerse bize zarar verecekler diye.’ Senin kardeşine de iðne yapıldı. Ýðne yapılan herkes bir bir bu şekilde ölüyor. Burada, zehirli iðnelerle bizi bir bir öldürüyorlar.” dedi. O gün 10 tane cenazeyi o şekilde gördüm. Etrafıma toplanan tutsaklara dedim ki; ‘etrafıma fazla toplanmayın, askerler anlamasın. Yoksa beni de cezaevine atarlar.’
Avludan tam çıkmak üzereyken, askerlerden biri nüfus cüzdanımı istedi. Nüfus cüzdanıma bakınca; ‘Burdur Bucak Sürgünü’ ibaresini görünce beni de cezaevine attılar. Beni koydukları bölümde ; ‘Mirzê Baso, Mihemedê Baso, Elîyê Baso, Reşê Baso, Evdîyê Baso… Yani Baso ailesinden herkes o bölümdeydi. Aramıza Adana’nın Felahlarından birini de koymuşlardı. Baya iri yarı biriydi. Kabadayılık yapıyordu. En sonunda dayanamadık; adamı hastanelik ettik. Bir gün avluda Yusuf Maruf’a sordum; ‘Adana Cezaevi’nde kaç tane Zilan ve Aðrı direnişçisi var?’ diye; Yusuf Maruf şöyle cevap vermişti: ‘Adana Cezaevi’nde 750 tane Kürt direnişçi vardı. 200’den fazlasını zehirli iðnelerle öldürdüler. 300 tanesini ise idamlık oldukları için başka bir bölüme almışlar. Daha haber alamadık, saðlar mı ölüler mi bilemiyoruz...’ Adana Cezaevi’nde bir şeklide katledilen Aðrılı ve Zilanlı tutsakların sayısı 1500’e yakındır. Bu cezaevinde birkaç ay kaldıktan sonra beni tekrar sürgün yerime gönderdiler.1948’den sonra sürgünlük yasası kalktıktan sonra Zîlan’a geri döndüðümde de her hafta Erciş şehir merkezine gidip imza veriyordum. Sürgünden dönen bütün direnişçileri ziyarete tek tek giderdim. Yusuf Maruf da sað kurtulup dönenlerdendi. Akçıra Köyü’ne yerleşmişti.”
Hesen’nin oðlu Mehmet Gürbüz, babasının sürgünden sonraki Zilan’daki yaşamına dair tanıklıðını şöyle dile getiriyor: “Babam bir gün Ziyaret Köyü’ne gidip, sürgünden dönen Mihemedê Baso’yu ziyaret etmişti ben de onunla birlikte gittim. Adana Cezaevi’nden bahsedip aðlıyorlardı. Yine babamla Akrak Köyü’ne gidiyordum; orada Bekirê Delo sürgünden dünmüştü. Aðbaş Köyü’ne giderdik; orada da Adana Cezaevi’nden sað kurtulan Siltan’ı ziyaret ederdik. Un deðirmeni vardı. Eşinin ismi ise Hevsê idi. Yani Cezaevi… Ondan sonra babamla birlikte Mistefayê Tosin Aða’nın evine giderdim. O da sürgün edilmişti. Mistefayê Tosin Aða, 2007 yılında Van’dan seçilen AKP milletvekili Kerem Altun’un babasıdır. Kerem Altun’un dedesi Tosun Aða Denizli’ye sürgün edilmişti. Babası öyle diyordu. ‘babam Tosun Aða’nın mezarı Denizli’de kaldı’ diye aðıt yakıyordu”
ADANA CEZAEVÝNE ÝLÝŞKÝN GAZETELERDE ÇIKAN HABERLER
28 Kasım 1931 Cumhuriyet
“Aðrı şakilerinden 700 kişinin mahkemesine Adana Aðır Ceza Mahkemesi'nde bu hafta başlanacaktır. Şimdiye kadar şehrimize 192 kişi getirilmiştir.”
“Aðrı şakilerinin muhakemelerine bu hafta içinde başlanıyor”
28 Kasım 1931 Akşam Gazetesi
“Adana, 27 (Hususî)- Adana Aðır Ceza Mahkemesi'nde muhake¬meleri yapılacak olan Aðrı Daðı şakileri yedi yüz kişiyle balið olacak¬tır. Mahkeme salonu bu kadar kalabalıðı alamayacaðı için, evvelce bil¬dirdiðim gibi muhakemeler bu hafta içinde Asrî sinema binasında ya¬pılacaktır. Bu maznunların muhakemelerine evvelce Van Aðır Ceza Mahke¬mesi'nde başlandıðı halde temyiz mahkemesi tarafından görülen lü¬zum üzerine, dava Adana'ya nakledilmiştir. Şimdiye kadar şehrimize hadise müşevviklerinden 192 kişi gelmiştir. Bundan başka daha 240 maznun gayrı mevkuf olarak bugünlerde şehrimize gelecektir.
Bundan başka teşrinisaninin 14'nde Erciş'ten 91 mevkuf hareket etti. Bu mevkuflar içinde hâdisenin rüesası olduðu temin edilmektedir. Bunların yarın akşam (bu akşam) Adana'ya gelmeleri ihtimali kuvvet¬lidir. Ayrıca 62 mevkuf ve 40 gayri mevkufun da gönderileceði Erciş Ýstintak Dairesi’nce bildirilmiştir.”
24 Aðustos 1932 Akşam Gazetesi
“Adana'da 106 şaki muhakeme ediliyor. Bunların arasında bir ta¬kım beyler de var.
Adana, 23 (Hususî) -Aðrı Daðı sakilerinin muhakemesine bugün devam edildi. 106 mevkuf sıra ile kafile halinde mahkemeye getirildi.
Uç saat devam eden muhakeme esnasında ancak bunların hüviyetleri tespit edilebildi. Suçlular arasında bir takım beyler, beyzadeler vardır.
Bunlardan Sıco Aða ile Yusuf Ýsmail, Bedri ve Nadirzade Ýbrahim beyler şehrimiz avukatlarından Nazmi Bey'i vekil tutmuşlardır.”
Ýran’da yayımlanan Şehend Gazetesi’nin 7 Aralık 1930 tarihli sayısında şöyle bir haber çıkmıştı: ‘Araplar derler ki, akıllı bir adam akrebin soktuðu deliðe bir daha parmaðını sokmaz. Hâlbuki Kürtler aynı delikte kaç defa kendilerini zehirlettiler. Kürtler ‘koyun kendi kuzusunun ayaðını kırmaz. Bizim ayaðımızı kıranlar Türkler deðildir’ derler. Evet, Kürtler aðır bir felaket geçirdiler. Ve bu netice için çalışanlar da muratlarına erdiler.’ Yine de isyan ancak 1932’de tümüyle bastırılabildi. Ermeni kaynaklarına göre Türk tarafı 50 bin kişi kaybetmiş, buna karşılık 500 Kürt Köyünü yakmıştı. Kürt kaynaklarına göre, isyancılar 12 Türk uçaðını düşürmüştü. Buna karşılık Türk birlikleri 203 Köyü harap etmişti. Türk tarafına göre bu sayılar çok abartılıydı. Ýsyancıların yargılanmasına ait dosyalar halen açılmadıðı için tam sayı bilinmemekle birlikte, 23 Mayıs 1932 tarihli Ýsveç gazetesi Dagens Nyheter’deki bir habere göre, Adana’da yapılan yargılamalar sonunda 44 ölüm cezası verilmiş, firardakiler ve yaşı küçük olanlar dışında kalan 31 kişi (adları bilinmemektedir) idam edilmişti.
Kürtlerin en büyük kalkışmalarından biri olan Aðrı Ýsyanı son bulduðunda Serhat artık katliamların coðrafyasıydı. Onbinlerce Kürt öldürülmüş, geride kalanlar ise sürgün edilmişti. Bu dönemde tutuklananların tümü yargılanmak üzere Adana’ya gönderildi. Bunların çoðu zindanlarda tifodan öldü. Cezaları bittikten sonra Anadolu’nun deðişik illerinde mecburi iskana tabii tutuldular.
Aðrı isyanına katılan Hesen Gürbüz’ün anıları Adana Zindanında olup bitenlere yeni bir boyut kattı. Gürbüz’ün anılarına göre Kürt direnişçilerden 200’den fazlası zindanda zehirli iðnelerle öldürüldü.
Zîlan Katliamı esnasında Gomik Köyü’nden Hesen’in ailesinden 44 kişi, Cergeşin Köyü’ne getirilip; eskiden Meroyê Biro’nun buðdayını depoladıðı alanda (Bêdera Meroyê Biro) askerler tarafından kurşuna dizilir. Cenazeleri bir hafta boyunca güneşin altında çürümeye terk edilir. Daha sonra aynı alana gömülür.1950’lerde Devlet Su Ýşleri, o alana su kanalı yapmaya başlayınca, Hesen, Ailesine ait kemikleri oradan çıkarıp Papişkîn Köyü’ne götürüp boş bir alana gömer. Hesen’in oðlu Mehmet Gürbüz, babasından geriye kalan Zîlan Katliamı’na, Adana Cezaevi’ne ve sürgünlüðe dair yazmış olduðu anıları ve sürgünlükte kendisine verilen nüfus cüzdanının bir kopyasını bana verdi.
Bu notları kelimesi kelimesine yayınlıyoruz:
“Zilan Katliamı’ndan hemen sonra, öldürme emri kalktıktan sonra Erciş’in milislerinden Ýdrisê Cewo, Silêmanê Cewo, Sidîqê Heso, Şerifê Telal, Dewrêşê Botî(Xaçrof Köyü’nden) Zilan’ın bütün önde gelen şahıslarını devlet eliyle, şimdiki Kara Yusuf Paşa Cami’ye kapatırdılar. (caminin bodrum katı o zamanlar zindan olarak kullanılır.) O zaman milislerin yönlendirmesiyle, daha doðrusu milislerin sevmediði şahıslar, Adana Cezaevi’ne gönderildi. Bu şahısların bir kısmını Yekmal Ýskelesi’nden (Van Gölü sahilindedir) kalkan gemilerle sürgüne gönderildi.
O gün Keremê Elî, şöyle dedi : “Keşke ben de sizinle gelseydim…” Ben dedim ki, “Merak etme, birkaç gün sonra sen de gelirsin…” (sürgüne gönderilecek olan kafilenin içindeydim) Keremê Elî de dedi ki; “Yok, beni göndermezler. Çünkü katliamdan 5 ay önce Ýdrisê Cewo ile Silêmanê Cewo beni tutuklattılar. Biliyorum ki beni öldürecekler.” Sonra beni ve bir kardeşimi Burdur’un Bucak ilçesine sürgüne gönderirler. Bizimle birlikte Êrşat Köyü’nden Zade Beg, Pêrtax Köyü’nden Seîdê Evdî, Aðbaş Köyü’nden Siltan, Arkak Köyü’nden Şekirê Delo, Bekirê Delo, diðer kardeşim Mîrze ise sürgün kafilesiyle birlikte götürülüp daha sonra Adana Cezaevi’ne gönderildi. Mîrze’nin Adana Cezaevi’ne gönderildiðini duyduðumda, sürgün yerimden firar ettim. Yayan yola çıktım bir yerde Bekirî Aşireti’nden Kotê’ye rastladım. Kotê de Antalya’daki sürgün yerinden kaçmıştı.( Antalya’nın Manavgat Şelale’sinin 4 km uzaklıðında sarp bir vadiye kurulan Zilan Köyü, Zilan’dan sürgün edilen Kürtlerin yerleştirildiði köydür.1961 yılında köyün ismi Gümüşdamla olarak deðiştirilir). Kotê ile yol, iz bilmiyorduk. Güneşin doðuşuna bakarak 40 gün yürüyerek Zilan’a vardık. Ýlk iş olarak Îdrisê Cewo’yu öldürmek istedim. Sıktıðımız mermiler Ýdris’e isabet etmedi. Bu olay üzerine Yeko Aða ile büyük amcam Efendi diyorlar ki ; “bu ikisi başımıza bela olacaklar. Bunların yüzünden geriye kalan çoluk çocuðu da öldürecekler. Ýkisini ele vermek lazım.”
Bu şekilde ben ile Kotê yakalandık. Ýkimizi birbirinden ayırdılar. Bundan sonra karakol karakol götürülüp ta ki sürgün yeri Burdur Bucak’taki karakola teslim edilecekken ilk fırsatta Patnos’taki karakoldan kaçtım. Bu defa kardeşim Mîrze’nin akıbetini öðrenmek için Adana’ya bir şekilde ulaştım. Bir yolunu bularak artık, savcılara, askerlere yalvararak kardeşimi ziyaret etmek için cezaevinin içine girmeyi başardım. Ýlk gördüðüm kişi, ünlü direnişçilerden Yusuf Maruf’tu. Yusuf Maruf bana dedi ki; “ 20 dakika önce gelmiş olsaydın, kardeşin hala yaşıyordu. Kardeşin öldü. Cenazesi avludadır.”
Kardeşimin cenazesine baktıðımda, bir bacaðının, başparmaðının tırnaðından başlayarak, gövdesine kadar kömür gibi simsiyah olduðunu gördüm.(daha sonra yöre halkı da hep derlerdi işte Adana Cezaevi’ndeki Zilanlı tutsaklar, Hêtereş hastalıðından öldüler diye) Yusuf Maruf’a sordum; “amca, kardeşim neden öldü? Bacaðı neden böyle simsiyah olmuş?” Yusuf Maruf da cevap verdi ; “evladım; Erciş’teki milisler, buradaki tutsaklar hakkında rapor göndermişler: ‘Adana’daki bazı tutsaklar, Erciş’e geri dönmemeli… Dönerlerse bize zarar verecekler diye.’ Senin kardeşine de iðne yapıldı. Ýðne yapılan herkes bir bir bu şekilde ölüyor. Burada, zehirli iðnelerle bizi bir bir öldürüyorlar.” dedi. O gün 10 tane cenazeyi o şekilde gördüm. Etrafıma toplanan tutsaklara dedim ki; ‘etrafıma fazla toplanmayın, askerler anlamasın. Yoksa beni de cezaevine atarlar.’
Avludan tam çıkmak üzereyken, askerlerden biri nüfus cüzdanımı istedi. Nüfus cüzdanıma bakınca; ‘Burdur Bucak Sürgünü’ ibaresini görünce beni de cezaevine attılar. Beni koydukları bölümde ; ‘Mirzê Baso, Mihemedê Baso, Elîyê Baso, Reşê Baso, Evdîyê Baso… Yani Baso ailesinden herkes o bölümdeydi. Aramıza Adana’nın Felahlarından birini de koymuşlardı. Baya iri yarı biriydi. Kabadayılık yapıyordu. En sonunda dayanamadık; adamı hastanelik ettik. Bir gün avluda Yusuf Maruf’a sordum; ‘Adana Cezaevi’nde kaç tane Zilan ve Aðrı direnişçisi var?’ diye; Yusuf Maruf şöyle cevap vermişti: ‘Adana Cezaevi’nde 750 tane Kürt direnişçi vardı. 200’den fazlasını zehirli iðnelerle öldürdüler. 300 tanesini ise idamlık oldukları için başka bir bölüme almışlar. Daha haber alamadık, saðlar mı ölüler mi bilemiyoruz...’ Adana Cezaevi’nde bir şeklide katledilen Aðrılı ve Zilanlı tutsakların sayısı 1500’e yakındır. Bu cezaevinde birkaç ay kaldıktan sonra beni tekrar sürgün yerime gönderdiler.1948’den sonra sürgünlük yasası kalktıktan sonra Zîlan’a geri döndüðümde de her hafta Erciş şehir merkezine gidip imza veriyordum. Sürgünden dönen bütün direnişçileri ziyarete tek tek giderdim. Yusuf Maruf da sað kurtulup dönenlerdendi. Akçıra Köyü’ne yerleşmişti.”
Hesen’nin oðlu Mehmet Gürbüz, babasının sürgünden sonraki Zilan’daki yaşamına dair tanıklıðını şöyle dile getiriyor: “Babam bir gün Ziyaret Köyü’ne gidip, sürgünden dönen Mihemedê Baso’yu ziyaret etmişti ben de onunla birlikte gittim. Adana Cezaevi’nden bahsedip aðlıyorlardı. Yine babamla Akrak Köyü’ne gidiyordum; orada Bekirê Delo sürgünden dünmüştü. Aðbaş Köyü’ne giderdik; orada da Adana Cezaevi’nden sað kurtulan Siltan’ı ziyaret ederdik. Un deðirmeni vardı. Eşinin ismi ise Hevsê idi. Yani Cezaevi… Ondan sonra babamla birlikte Mistefayê Tosin Aða’nın evine giderdim. O da sürgün edilmişti. Mistefayê Tosin Aða, 2007 yılında Van’dan seçilen AKP milletvekili Kerem Altun’un babasıdır. Kerem Altun’un dedesi Tosun Aða Denizli’ye sürgün edilmişti. Babası öyle diyordu. ‘babam Tosun Aða’nın mezarı Denizli’de kaldı’ diye aðıt yakıyordu”
ADANA CEZAEVÝNE ÝLÝŞKÝN GAZETELERDE ÇIKAN HABERLER
28 Kasım 1931 Cumhuriyet
“Aðrı şakilerinden 700 kişinin mahkemesine Adana Aðır Ceza Mahkemesi'nde bu hafta başlanacaktır. Şimdiye kadar şehrimize 192 kişi getirilmiştir.”
“Aðrı şakilerinin muhakemelerine bu hafta içinde başlanıyor”
28 Kasım 1931 Akşam Gazetesi
“Adana, 27 (Hususî)- Adana Aðır Ceza Mahkemesi'nde muhake¬meleri yapılacak olan Aðrı Daðı şakileri yedi yüz kişiyle balið olacak¬tır. Mahkeme salonu bu kadar kalabalıðı alamayacaðı için, evvelce bil¬dirdiðim gibi muhakemeler bu hafta içinde Asrî sinema binasında ya¬pılacaktır. Bu maznunların muhakemelerine evvelce Van Aðır Ceza Mahke¬mesi'nde başlandıðı halde temyiz mahkemesi tarafından görülen lü¬zum üzerine, dava Adana'ya nakledilmiştir. Şimdiye kadar şehrimize hadise müşevviklerinden 192 kişi gelmiştir. Bundan başka daha 240 maznun gayrı mevkuf olarak bugünlerde şehrimize gelecektir.
Bundan başka teşrinisaninin 14'nde Erciş'ten 91 mevkuf hareket etti. Bu mevkuflar içinde hâdisenin rüesası olduðu temin edilmektedir. Bunların yarın akşam (bu akşam) Adana'ya gelmeleri ihtimali kuvvet¬lidir. Ayrıca 62 mevkuf ve 40 gayri mevkufun da gönderileceði Erciş Ýstintak Dairesi’nce bildirilmiştir.”
24 Aðustos 1932 Akşam Gazetesi
“Adana'da 106 şaki muhakeme ediliyor. Bunların arasında bir ta¬kım beyler de var.
Adana, 23 (Hususî) -Aðrı Daðı sakilerinin muhakemesine bugün devam edildi. 106 mevkuf sıra ile kafile halinde mahkemeye getirildi.
Uç saat devam eden muhakeme esnasında ancak bunların hüviyetleri tespit edilebildi. Suçlular arasında bir takım beyler, beyzadeler vardır.
Bunlardan Sıco Aða ile Yusuf Ýsmail, Bedri ve Nadirzade Ýbrahim beyler şehrimiz avukatlarından Nazmi Bey'i vekil tutmuşlardır.”
Ýran’da yayımlanan Şehend Gazetesi’nin 7 Aralık 1930 tarihli sayısında şöyle bir haber çıkmıştı: ‘Araplar derler ki, akıllı bir adam akrebin soktuðu deliðe bir daha parmaðını sokmaz. Hâlbuki Kürtler aynı delikte kaç defa kendilerini zehirlettiler. Kürtler ‘koyun kendi kuzusunun ayaðını kırmaz. Bizim ayaðımızı kıranlar Türkler deðildir’ derler. Evet, Kürtler aðır bir felaket geçirdiler. Ve bu netice için çalışanlar da muratlarına erdiler.’ Yine de isyan ancak 1932’de tümüyle bastırılabildi. Ermeni kaynaklarına göre Türk tarafı 50 bin kişi kaybetmiş, buna karşılık 500 Kürt Köyünü yakmıştı. Kürt kaynaklarına göre, isyancılar 12 Türk uçaðını düşürmüştü. Buna karşılık Türk birlikleri 203 Köyü harap etmişti. Türk tarafına göre bu sayılar çok abartılıydı. Ýsyancıların yargılanmasına ait dosyalar halen açılmadıðı için tam sayı bilinmemekle birlikte, 23 Mayıs 1932 tarihli Ýsveç gazetesi Dagens Nyheter’deki bir habere göre, Adana’da yapılan yargılamalar sonunda 44 ölüm cezası verilmiş, firardakiler ve yaşı küçük olanlar dışında kalan 31 kişi (adları bilinmemektedir) idam edilmişti.
