Kiralar yükseliyor, kiracılar ev bulamıyor

Artan enflasyon karşısında emlak fiyatları da yükseliyor. Hükümet, özellikle kira artışlarına geçici çözümler bulsa da birçok kişi artan fiyatlar yüzünden evsiz kalma riski yaşıyor.

Son dönem yaşanan kira artışları birçok kişiyi neredeyse ev bulamaz hale getirdi. Özellikle İstanbul’daki artış, dar gelirliyi son derece zor durumda bıraktığı gibi beyaz yakalılar da etkilenmeye başladı. Son olarak AKP-MHP iktidarı, 1 Temmuz’da yürürlüğe girecek bir düzenleme hazırladı. Meclis’te kabul edilen düzenlemeye göre 1 Temmuz 2023’e kadar kira yenileme dönemlerinde ev sahipleri kiracılarına en fazla yüzde 25 zam yapabilecek. Normalde ise kira artış oranı, tüketici enflasyonun son 12 aylık ortalaması dikkate alınarak hesaplanıyor. Enflasyonun hızla yükselmesi de kira oranlarını ve emlak satışlarını ciddi anlamda etkiliyor. Bu yeni yasaya mülk sahipleri itiraz ediyor, zira yüzde 25 zam, enflasyonun çok altında. Peki, orantısız artan ev kiraları karşısında kiracıyı ne koruyacak? İktidar hazırladığı düzenlemede hukuki bilgilendirme, danışma hatları gibi önlemler sıralasa da kiracılar açısından durum çok da parlak değil.

Ayşe, 17 yıldır İstanbul’daki bir devlet okulunda öğretmen olarak çalışıyor. Uzun yıllardır İstanbul Kadıköy’deki Yeldeğirmeni Mahallesi’nde ikamet ediyor. Kira artışları ve ev sahiplerinin tutumuna dair anlattıkları, hükümetin getirdiği geçici çözümlerin neden deva olmayacağını gösteren örneklerden.

YA YAPARSIN YA DA ÇIKARSIN DEDİ

Mart’tan beri evde bulunan doğalgaz projesindeki problemden dolayı ev aramak zorunda kalan öğretmen Ayşe, Mart ile Haziran ayı arasında bile uçurum oluşturacak kadar yüksek bir kira artışına tanık oluyor. Uzun yıllardır aynı apartmanda ve mahallede yaşadığını hatırlatan Ayşe, şunları söyledi: “Bir gün İGDAŞ'tan geldiler ve ‘kombiniz bacalı, bu bacanın belli belgelere uygun olması ve değişmesi lazım. O yüzden gazı kesmek zorundayız’ dediler. Ben de bunu ev sahibine anlattım. Bana ‘Ya bunları yaptır ya da evden çık’ dedi. 17 yıldır aynı evdeyim, ben eve bir sürü de masraf yaptım ve bunların hiçbirini ev sahibine söylemeden kendim yaptım. Yıllardır kullanıyorum diye. Kombi ve proje için istenen para ise çok. Ekonomik durum da ortada. Sadece baca için 10 bin lira fiyat biçiyorlar. Kombi deseniz 8-9 binden başlıyor. Yeniden proje yapılması lazım. TMMOB'la konuştum rapor çizimi için onlar da 700 ya da 800 TL fiyat verdi.”

BURASI ARTIK PARİS FİYATLARINDA

Ayşe, ev sahibinin en azından kirayı artırması ya da yapacağı masrafları kiradan düşmesine bile razı. Ev sahibi böyle bir teklifle gelmiyor kendisine. “Bu taşınmaz bir mal, bunu ben değiştireyim ama karşılığında kirayı arttıralım ya da hani sen değiştir, kiradan düşelim” demediğini kaydeden Ayşe, “Artık bu şu anlama geliyor; ben çıkayım ki daha yüksek bir fiyata kiralasın burayı. Zaten kendisi bana ‘Burası artık Paris oldu. Bu mahallede insanlar kaç para kiraya oturuyor biliyor musun? Zaten bir şey ödemiyorsun. Tabii ki yaptıracaksın o kombiyi’ dedi” şeklinde konuştu.

KİRALAR YÜKSEK, EVLER BAKIMSIZ

Ev bulamazsa belki başka bir şehre gitmek için tayin isteyeceğini belirten Ayşe, şöyle devam etti: “İstanbul artık bir memur için yaşanmaz durumda. Birçok memur tayin alıp gidiyor. Gerçi o bile zor, evi başka bir ile nakliye etmeye kalksam en az 25 bin lira. Devlet bana en yüksek 10 bin lira taşınma parası verecek ki o da kilometre hesabına göre değişecek! Ayrıca olası illere ilk Mart’ta bakmıştım, uygun evler vardı ama şimdi oralar da pahalı. Maalesef her yerde ev fiyatları çok yüksek. Özellikle bizim bulunduğumuz bu mahallede ciddi şekilde yükseldi ve evlerin içi gerçekten oturulacak şekilde değil. Taşınsanız bile evde mutlaka bir bakım yapmanız lazım. Yüksek meblağda bir kira ödemenize rağmen temel ihtiyaçlarınızı nitelikli bir şekilde, insanca bir şekilde kullanabileceğiniz bir ortam yok. Örneğin bizim mahallede 5 bin liranın altında ev bulmak mümkün değil. Bulduğunuz 5 bin liralık ev de muhtemelen yerin altında oluyor. Düzgün bir eve 6- 7 bin lira vereceksiniz ki o da ancak bir artı bir oluyor, iki artı birlerin kira fiyatı daha da yukarıya çıkıyor. En yüksek gördüğüm rakam 12 bin liraydı bu mahallede. Üsküdar'da biraz daha uygun evler var ama daha bakımsız. Genelde giriş katları şu anda boş. Yukarı katlarda ev bulmanız zaten çok zor ve çok yüksek meblağlar isteniyor. Genelde evlerin içi zaten çok harap biçimde. Belli ki uzun süre birileri oturmuş ve çıkarılmış. Özellikle bu kira artışlarıyla çünkü evlere yıllardır bir şey yapılmamış.”

YIKILACAK EVE 6 BİN LİRA KİRA İSTENİYOR

Kadıköy’ün Fikirtepe taraflarına da baktım, oralar çok daha kötü açıkçası; yıkılmak üzere olan ve çok daha kötü koşullarda evler. Geri dönüşüm yapılan evler var, yıkılacak ve yenilenecek. Ev sahibi kendisi oturmuyor ve üç ay sonra yıkılacak ev için ‘üç aylığına siz oturun ama kira 6 bin lira’ diyor. Özellikle Bostancı ve Erenköy civarlarında da bu şekilde geri dönüşüm evleri kiralanıyor. Bir de çokça sahte ilana rastladım. Eşyalı, hatta bakıyorum aradığım fiyatın da altında. Arıyorsun ‘şu kadar kapora bırakın biz sizi arayacağız’ diyorlar. Evi görmek istediğimi söyleyince de bir anda telefonlara cevap verilmiyor ya da ilan kalkıyor.”