Son 7 ayda üretici ülkelerin ekonomilerine ciddi darbeler vuran petrol fiyatlarındaki düşüş klasik petrol ile giderek daha fazla üretilen kaya petrolü arasındaki rekabetin bir sonucu olarak dikkat çekiyor. Petrol fiyatlarının belirlenmesindeki tarihi rolüyle bilinen Suudi Arabistan’ın bu düşüşü destekleyen politikalarının arkasında da kaya petrolü ile yenilenebilir enerjilerin giderek önem kazanması yatıyor.

Petrol fiyatları son 7 aydan bu yana sürekli düşerek, varil başına 115 dolardan 45 dolar seviyesine kadar gerilemiş durumda. Tüketici fiyatlarına henüz kısmen yansımış olsa da, yakıt fiyatlarının da belli bir süre boyunca düşmeye devam etmesi bekleniyor.

Ancak petrol fiyatlarındaki düşüş tüketicilere olumlu yansısa da, birçok ülke ekonomisi için de ağır sonuçlara yol açıyor. Rusya, Cezayir, Venezuela gibi ülkelerin devlet bütçelerinin önemli bir kısmı petrol ihracatından elde edilen gelirlerle besleniyor. Bu da, başta sosyal politikalar olmak üzere birçok devlet projesinin zora girmesine yol açıyor.

KAYA PETROLÜ KLASİK PETROLE RAKİP OLDU

Petrol fiyatlarındaki düşüşün en önemli nedenlerinden biri olarak ABD’nin kaya petrolü üretimini son 6 yılda iki katına çıkarmış olması görülüyor. ABD’nin toplam petrol üretimi günde 9 milyon varile çıkarak, Suudi Arabistan ve Rusya gibi ülkelerin seviyesine yaklaşmış durumda. ABD’nin yanı sıra diğer tüm üretici ülkelerin petrol üretimlerine olduğu gibi devam etmeleri ve petrole olan talebin düşük kalması da fiyatların gerilemesine yol açtı.

TALEBİN DÜŞMESİ FİYAT GERİLEMESİNİ DESTEKLEDİ

Petrol talebinin beklenenden düşük olmasının nedeni ise Çin’in ekonomik büyümesinin beklenenden düşük olması ve Avrupa Birliği’nin yüzde 1’lerde seyrediyor olması. Özellikle Çin’in geçtiğimiz Ağustos ayından yayınlanan ve sanayi üretiminin yüzde 6,9 büyüme ile beklenenden düşük bir oranda büyüyeceğinin açıklanmasının petroldeki düşüşü hızlandırdığı biliniyor.

Petrol fiyatlarının aşırı düzeydeki düşüşü sonrasında başını Suudi Arabistan’ın çektiği Petrol İhracatçısı Ülkeler Örgütü (OPEC) tarafından müdahale bekleniyordu, ancak bu gerçekleşmedi. Zira, OPEC üyesi ülkelerin ürettikleri petrolü depolama kapasiteleri de daha yüksek düzeylere kavuşturulmuş durumda ve üretimin satış yapılmadan da devam etmesine olanak sağlıyor.

SUUDİ ARABİSTAN ABD’NİN GERİSİNE DÜŞMEK İSTEMİYOR

Dünya petrolünün onda birini üreten ve OPEC’teki öncü rolüyle bilinen Suudi Arabistan’ın bu karardaki rolü biliniyor. Suudi Arabistan’ın üretimi azaltarak fiyatları tekrar yükseltme seçeneğini benimsememesinin nedeni ise, kaya petrolü gibi daha ucuz petrollere sahip ABD’nin gerisine düşmek istememesi.

GEOFFRON: SUUDİLER SORUMLULUĞU TEK BAŞINA YÜKLENMEK İSTEMEDİLER

Tanınmış Fransız piyasa ekonomisti Patrice Geoffron bu durumu şu sözlerle özetliyor: “Suudi Arabistan fiyatlar üzerinde etkili olabilecek tek aktör, çünkü üretim maliyetleri çok düşük. Ancak Suudi Arabistan fiyatları yükseltmeyi reddetti, çünkü bu sorumluluğu tek başına sırtına yüklemek zorunda olmadığına hükmetti.”

Suudi Arabistan’ın üretim seviyesini yüksek tutmasıyla birlikte ABD’nin kaya petrolüne karşı rekabet gücünü koruyacağı biliniyor. Zaten yapılan son açıklamada da, petrolün varil fiyatının 20 dolara düşmesi durumunda dahi üretimin düşürülmeyeceği belirtilmişti.  

Europe1 radyosu uzmanlarından Axel de Tarlé’ye göre de, dünya genelinde kaya petrolü üretimine olan ilginin yanı sıra Avrupa başta olmak üzere birçok ülkenin yenilenebilir enerjilere yönelmeleri, Suudi Arabistan’ın tutumunda rol oynadı. De Tarlé, “Suudi Arabistan ‘köfteye kıyma’ olacağını anladı. ABD’nin kaya petrolü var. Rusya buzullar altında petrol aramaya koyulacak. Brezilyalılar denizin altında kaya petrolü buldular ve nihayet Avrupalılar daha temiz enerjilere yöneliyorlar. Bu durum karşısında Suudi Arabistan fiyatları kırarak bir piyasa kapma operasyonu başlatıyor” yorumunu yaptı.

FİYATLAR BU YILDAN İTİBAREN YÜKSELECEK

Ancak tüm bunlara rağmen petrol fiyatlarının artık stabil kalacağı ve bu yılın üçüncü çeyreğinden itibaren tekrar yükselişe geçmesine de kesin gözüyle bakılıyor. Zira, klasik petrolün ucuz olmasıyla birlikte kaya petrolü daha az rant getirecek ve uzun süre bu rekabete dayanamayacak. Bu durumda da yatırımcılar bu türe daha az yatırım yapacaklarından üretim düşecek ve fiyatlar tekrar yükselişe geçecek.

Reuters ajansı tarafından 30 kadar ekonomist ve analistle görüşülerek yapılan bir araştırmaya göre de, 45 dolara kadar gerileyen petrol fiyatları geçtiğimiz yılın düzeyini bulamasa da yükselmeye devam edecek. Uzmanların görüşlerinden derlenen çalışmaya göre Brent petrolün varil fiyatı bu yıl içinde ortalama 74 dolar, 2016’da ise 80 dolar düzeyine çıkacak.