Ýnsan Hakları Ortak Platformu (ÝHOP), incelediði 56 soruşturma ve kovuşturma dosyasının iddianame ve kararlarında davaya konu edilen görüşlerin şiddet içerip-içermemesi ile ilgili herhangi bir deðerlendirme yapılmadıðını, bunun yerine yasa hükümlerinde geçen “propaganda yapıldıðı”, “halkı tahrik ettiði” “aşaðıladıðı” şeklindeki sözcüklerin kullanıldıðını tespit etti.

ÝHOP, hazırladıðı Türkiye’de Ýfade Özgürlüðü Mevzuat ve Yargı Gözlem Raporu’nda, ifade özgürlüðünü sınırlandıran yasalar ve bu yasalardan bazılarının bazı maddeleriyle ilgili yargı pratiklerine yer verildi. Buna göre raporda, 56 soruşturma ve kovuşturma dosyasının iddianame ve kararı incelendi. Bu iddianame ve kararlar 100’den fazla kişi hakkında hazırlandı. Ýddianame ve kararlar Ankara, Ýstanbul, Ýzmir, Diyarbakır, Dersim ve Siirt illeri ile Viranşehir, Çerkezköy, Gebze, Bulanık gibi bazı ilçe savcılık ve mahkemelerine ve Yargıtay’a ait kararlardan oluşuyor.

Rapor için incelenen iddianame ve mahkeme kararlarında genellikle gerekçe bulunmuyor. Gerekçeden yoksunluk Cumhuriyet Savcılarının takipsizlik ya da mahkemelerin beraat kararlarında da görülüyor. Ýddianame ve mahkeme kararlarında AÝHS ve AÝHM kararlarına nadiren ve genel olarak deðinilirken, incelenen hiçbir iddianame ve mahkeme kararında, AÝHM tarafından geliştirilen hak sınırlamasında izlenen yöntemin izlenmediði, ifade özgürlüðünün sınırlanması konusunda yasal dayanaðın belirtilmesi dışında, yasa hükmünün hukukun üstünlüðü ilkesi ile uyumunun sorgulanmadıðı, meşru amacın ne olduðunun belirtilmediði, demokratik toplumda sınırlamanın gerekli olup olmadıðının tartışılmadıðı ve

uygulanan yasa hükmünün orantılı olup olmadıðı ile ilgili deðerlendirmenin yapılmadıðı tespit edildi.

Ýncelenen iddianame ve mahkeme kararlarında davaya konu edilen görüşlerin şiddet içerip-içermemesi ile ilgili herhangi bir deðerlendirme yapılmadıðı gibi, bunun yerine yasa hükümlerinde geçen “propaganda yapıldıðı”, “halkı tahrik ettiði” “aşaðıladıðı” şeklindeki sözcükler tekrarlanıyor.

Raporda, ifade özgürlüðü açısından sorunlu yasalar ve maddeler de sıralandı. Çok geniş bir alanı kapsayan ve çok sıklıkla uygulanan bu yasalar şöyle:

-5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu TCK )

-Şeref ve Saygınlıðı Rencide Etme, Ýntihara Teşvik Ve Yardım (Madde: 84)

-Kamu Görevlisine Hakaret (Madde: 125)

-Haberleşmenin Gizliliðini Ýhlal (Madde: 132)

-Özel Hayatın Gizliliði (Madde: 134)

-Kişisel Verilerin Kaydedilmesi (Madde: 135)

-Suçu ve Suçluyu Övme (Madde: 215)

-Halkı Kin ve Düşmanlıða Tahrik (Madde: 216)

-Halkı Kanunlara Uymamaya Alenen Tahrik (Madde: 217)

-Basın Yoluyla Kamu Barışına Karşı Ýşlenen Suçlar (Madde: 218)

-Kanunun Suç Saydıðı Fiilleri Ýşlemek Amacıyla Örgüt Kurmak ve Örgütün Propagandasını

Yapmak (Madde: 220)

-Şapka ve Türk Harfleri Hakkındaki Kanunlara Aykırı Davranış (Madde: 222)

-Müstehcenlik (Madde: 226)

-Görevi Kötüye Kullanma (Madde: 257)

-Ýftira (Madde: 267)

-Yalan Tanıklıkta Bulunma (Madde: 273)

-Suçluyu Kayırma (Madde: 283)

-Soruşturmanın Gizliliðini Ýhlal (Madde: 285)

-Soruşturma ve Kovuşturma Ýşlemlerinde Ses ve Görüntü Kaydı (Madde: 286)

-Adil Yargılamayı Etkilemeye Teşebbüs (Madde: 288),

-Cumhurbaşkanına Hakaret (Madde: 299),

-Cumhuriyeti, Devletin Kurum ve Organlarını Aşaðılama (Madde: 301)

-Devletin birliðini ve ülke bütünlüðünü bozmak ( Madde 302)

-Temel Milli Yararlara Karşı Faaliyette Bulunmak Ýçin Yarar Saðlama (Madde: 305)

-Uygulama Örneklerine Bakarak Silahlı Örgüt Üyesi Olmak (Madde: 314)

-Halkı Askerlikten Soðutma (Madde: 318)

-Devletin Güvenliðine Ýlişkin Bilgileri Temin Etme(Madde: 327)

-Devletin Güvenliðine ve Siyasal Yararlarına Ýlişkin Bilgileri Açıklama(Madde: 329),

-Yasaklanan Bilgileri Temin(Madde: 334),

- Yasaklanan Bilgileri Açıklama (Madde: 336),

-5816 Sayılı Atatürk Aleyhine Ýşlenen Suçlar Hakkında Kanun: 1. ve 2.maddeleri

TÝB Başkanlıðı tarafından Ýnternete erişimi engellemeye imkân verdiði iddia edilen kanunlar şöyle:

-Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (ek madde 4)

-Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun (8. madde)

-6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu (56 ve 58.maddeler) 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (54, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62 maddeler)

-3713 Sayılı Terörle Mücadele Kanunu (6/4. madde)

-4721 Sayılı Medeni Kanun (24. ve 25. maddeler)

-6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu (389-399 maddeler)

-7258 Sayılı Futbol ve Diðer Spor Müsabakalarında Bahis ve Şans Oyunları Düzenlenmesi Hakkında Kanun (madde 5 ve 63. maddeler)

-Diyanet Ýşleri Başkanlıðı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun (6. madde)

-Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, Kararname No: 556 (9. 76. ve 77. maddeler)

-2820 Sayılı Siyasi Partiler Kanunu

-1117 Sayılı Küçükleri Muzır Neşriyattan Koruma Kanunu

-5187 Sayılı Basın Kanunu: 11., 19., 25., 26. maddeler.

-5683 Sayılı Yabancıların Türkiye’de Ýkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun: 19. madde.

-5682 Sayılı Pasaport Kanunu: 8.madde.

-2935 Sayılı OHAL Kanunu: 11.madde.

-Olaðanüstü Hal Bölge Valiliði ve Olaðanüstü Halin Devamı Süresince Alınacak Ýlave Tedbirler Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (Kararname no: 430): 1 ve 8.Maddeler.

-2911 Sayılı Toplantı ve Gösteri Yürüyüşleri Kanunu: 17., 19., 23., 26., 27., 28., 31., 32.Madde

-5442 Sayılı Ýl Ýdaresi Kanunu: 11.madde.

-2559 Sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu: Ek madde 1.

-1632 Sayılı Askeri Ceza Kanunu: 45.madde

-5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin Ýnfazı Hakkında Kanun: 62. madde

Raporda, yargıya yönelik öneriler şu şekilde sıralandı:

*Cumhuriyet savcıları ve yargıçların genel olarak uluslararası insan hakları hukuku konusunda bilgilendirilmeleri ve eðitim süreçlerine katılmaları saðlanmalıdır.

*Cumhuriyet savcıları ve yargıçların hizmet içi eðitim programlarına AÝHS ve AÝHM konusu sürekli eðitim konusu olarak yer almalıdır.

*Cumhuriyet savcıları ve yargıçların, bireyin haklarına kamu otoritelerinin müdahalesinin etkili hukuki denetimi anlamına gelen hukukun üstünlüðü ilkesi konusunda eðitilmeleri gerekmektedir.

*Cumhuriyet Savcıları doðrudan Ýçişleri Bakanlıðı’na baðlı olan dolayısıyla yürütme gücünün bir parçası olan polis tarafından gazete, dergi, kitap ve broşürlerin her gün okunması ve izlenmesi suretiyle yine polis tarafından yazılan fezlekelere dayalı olarak dava açma uygulamasından vazgeçmelidir.

*Adli polis uygulamasına geçilmelidir ve yürütmenin etkisi bu kurumlaşma ve uygulamada ortadan kaldırılmalıdır. Adli polis uygulamasında ve bu kurumlaşma saðlanıncaya dek de polisin insan hakları ve ifade özgürlüðü konusundaki eðitimi gerçekleştirilmelidir

*Aynı şekilde toplantı ve gösterilerde tutulan polis tutanaklarına dayalı olarak insanların fikirleri nedeniyle gözaltına alınmaları, ifadeye çaðrılması ve haklarında soruşturma açılıp dava açılması uygulamalarından vazgeçilmelidir.

*Bütün mahkeme ve idare organlarının ifade özgürlüðü ile ilgili kararları gerekçeli olmalıdır. Gerekçeler de açık ve ulaşılabilir olmalıdır.

*Ýddianamelerde ve yargı kararlarında AÝHM tarafından geliştirilen uygulamaya paralel bir yol izlenmelidir.

ANF NEWS AGENCY