Ýşte Kürdistan’daki üniversitelerin karnesi! -Dr. Nodar Mosaki
Ýşte Kürdistan’daki üniversitelerin karnesi! -Dr. Nodar Mosaki
Son yıllarda dünya yüksek öðrenim kurumlarının derecelendirilmesi deðerlerini belirleme açısından popüler hale geliyor. Bu puanlamaların temelinde daha çok öðrenim seviyesi, araştırma faaliyetleri deðerlendirilerek elde ediliyor ve (başta modern üniversiteler olmak üzere birçok kurum) saygınlık ve itibarını buna göre belirliyor. Bu puanlamalar öðrenci ve işverenlerin tercihlerini belirliyor. Ayrıca bu veriler yüksek öðrenim ile bilimsel kurumların kalitesini gösteriyor. Bundan dolayı şu veya bu üniversitelerin bu sıralamalarda yer alıp almamaları onlar için gurur ve sıkıntı kaynaðı.
Şu anda dünyada puanlama sistemi yapan en önemli kurumlar Ýngiliz Times dergisi ve Çin Şanghay Üniversitesidir. Çünkü onlar sadece dünyada öne çıkan en önemli bir kaç yüz yüksek öðrenim kurumunun puanlamalarını yapıyorlar. Tabi örneðin bu listeye Irak yada Güney Kürdistan üniversiteleri girmiyor. Ama bu kurumların dışında da puanlama çalışması yapan ve üniversitelerin küresel hiyerarşini belirleyen kuruluşlar var. Bunların içinde en popüleri Ýspanyol Investigaciones Cientificas (Bilimsel Araştırmalar Yüksek Konseyi) Cybermetrics grubuna baðlı Webometrics’dir.
Webometrics’in puanlama sistemi Üniversite sitesinin boyutu, (toplam sayfa sayısı) görünürlük (gelen linklerin sayısı), bilimsel makale sayısı, bilimsel araştırma çalışması ve dünya bilgi depolama endeksindeki yeri gibi veriler belirleyici oluyor. Bu araştırma kuruluşu 20.000 üniversiteyi yılda iki defa bu teste tabi tutuyor.
AFRÝKADAN DAHA GERÝDEYÝZ
Bu testin 2002 yılı başındaki deðerlendirmesine göre Iraktaki (46 üniversite derece girdi) en iyi yüksek öðrenim kurumu Duhok üniversitesiydi. Duhok üniversitesi dünyada 5773 sırada yer aldı. Bu üniversitenin dışında Kufa üniversitesi, Babil üniversitesi, yine Baðdat, Musul, Süleymaniye (8110), Erbil’deki Kürdistan üniversitesi (9734), Kerkük (9762), Diyala (10228) üniversiteleri dereceye girdiler. Bu puanlamada Duhok üniversitesi ile birlikte sıralamada Süleymaniye ve Ýngilizce eðitim veren Kürdistan üniversiteleri Irak’taki en iyi üniversitelerdir.
Hewler Tıp Enstitüsü Irak’ta 15, dünya 12146. sırada yer alıyor. Irak’ta 16. sırada yer alan Koy Sancak’taki Koy Üniversitesi dünyada 12176. sırada yer alıyor. Irak'ta 24. sırad bulunan Selahattin üniversitesi dünyada 15447. sırada, 26. sıradaki Amerika üniversitesi dünyada 15489., 34. sırada yer alan Gülen Ýmparatorluðuna baðlı Hewler Işık Üniversitesi 17806. sırada, Irak’ta 38. sırada yer alan Erbil’deki Libya Fransız üniversitesi dünyada 18245. sırada yer alıyor.
Aynı şekilde Duhok üniversitesi Arap dünyasındaki yüksek öðrenim kurumları içinde 93. sırada yer alıyor. Yani şunu diyebiliriz, Irak yada daha net söylersek ekonomik patlama yaşayan Güney Kürdistan yüksek öðrenim kurumları dünyadaki bilimsel ölçülerde en geri sıralarda yer alıyorlar.
Fon ve kaynakları daha az olan ülkelerle karşılaştıralım örneðin Afganistan’ın bu standartlar içinde yer alan 8 üniversitesi var. Onlar sıralamada 6778 ile 19078 Aralıðında yer alıyorlar. Bunun dışında Güney Kürdistan’ın en başarılı olan yüksek öðrenim kurumlarından daha iyi derecelerde yer alan 4 Kırgızistan, 3 Moðol üniversitesi var. Güney Kürdistan’ın en başarılı sıralamasında yer alan Selahattin üniversitesi Webometrics puanlamasına göre 2 Tacik yüksek eðitim kurumundan bile daha geridir.
Irak ve Güney Kürdistan yüksek öðrenim kurumları belirgin bir biçimde çok geri kalan Afrika ülkelerinden daha alt seviyelerde yer alıyor. Zimbabwe üniversitesi 2118.sırada, Somali Mogadişu üniversitesi 5178. sırada, Raunda ulusal üniversitesi 4407, Tanzanya’daki Es salam 1920. sırada Mozambik üniversitesi 4278, Uganda Makarere üniversitesi 1177, Madagaskar 5071, Burkina Faso 5576. sırada yer alıyorlar.
Ama şunu da vurgulamalıyız ki, Arap dünyasının en ünlü üniversitesi olan Şam üniversitesi şu anda 5627. Sırada yer alıyor. Yani Duhok üniversitesi ile aynı düzeydedir. Bir de Azerbaycan’ın en iyi yüksek öðrenimi bölümü (6233 sırada) onlardan daha geridir. Ama Ermenistan ve Gürcistan yüksek öðrenim kurumları Irak ve Güney Kürdistan üniversitelerinin binlerce sıra üstünde yer alıyor.
OBJEKTÝF DEÐERLENDÝRMEK GEREKÝRSE
Türk ve Ýran yüksek öðrenim kurumlarına gelince onlar Irak ve Güney Kürdistan için ulaşılamaz yerlerdedirler. Hatta Kuzey Kürdistan’daki yüksek öðrenim okulları (ki bunlar Türkiye Üniversiteleri içinde ön sıralarda yer almıyorlar) Irak ve Güney Kürdistan üniversitelerinden çok öndeler.
Malatya’daki Ýnönü üniversitesi 701, Atatürk üniversitesi 859, Gaziantep üniversitesi 1152, Elazıð’daki, Fırat Üniversitesi 1242, Van’daki 100.yıl Üniversitesi 1148, Diyarbakır’daki Dicle üniversitesi 1309, Karst’a ki Kafkas üniversite 1416, Urfa’daki Harran üniversitesi 1490, Kahraman Maraş sütçü imam üniversitesi 1623, sırada yer alıyor. Daha altta yer alan Erzincan Üniversitesi 5585, Batman üniversitesi 8077, Adıyaman üniversitesi, 8136, Mardin’deki Artuklu üniversitesi 8230 sırada yer alıyor. Ama bunlar yeni kurulan üniversitelerdir.
Türkiye’de eðitim ve bilimin hızla yükseldiðini göz önünde bulundurursak bu yüksek eðitim kurumlarının hızla üst sıralara yükseleceði sonucuna varabiliriz. Hatta Türkiye Kürdistan’ındaki çok geri bölgelerinde yer alan yüksek öðrenim bölümleri ( Hakkâri, Şırnak, Muş, Ardahan ) bile Irak’ın en iyi yüksek öðrenim kurumlarının üstüne çıkabilir. Örneðin sadece 4 yıl önce kurulan Mardin Artuklu üniversitesi Güney Kürdistan’ın sadece iki yüksek öðrenim kurumundan geridedir.
DOÐU KÜRDÝSTAN ÜNÝVERSÝTELERÝNÝN EÐÝTÝM KALÝTELERÝ YÜKSELÝYOR
Ýran üniversitelerini göz önünde bulundurursak özellikle Kürtlerin yoðunlukta olduðu Doðu Kürdistan’dakileri sıralarsak Urmiye üniversitesi dünya sıralamasında 1510, Kermanşah’daki Razi üniversitesi 2904, Kermanşah’taki Tıp üniversitesi 3518, Urmiye’deki, Tıp bilimleri üniversitesi 6524, Senendeç’teki Kürdistan Üniversitesi 6820, sırada yer alıyor. Kermahşah’taki Ýslam Azat üniversitesi 7579, Tıp Bilimleri Ýslam üniversitesi 8596, Senendeç’te ki Kürdistan Tıp Bilimleri Üniversitesi 8934, Ýslam üniversitesi 9144, Elam’daki azat Ýslam Üniversitesi 12177, Muhabat’taki Azat Ýslam üniversitesi 12362, Mean’daki Azat Ýslam Üniversitesi 12362. sırada yer alıyor.
Türkiye için söylediklerimizi Ýran içinde söyleyebiliriz; burada öðretim kalitesi hızla yükseliyor. Önümüzdeki 10- 15 yıl içinde Ýran Kürdistan’ındaki küçük şehirlerin üniversiteleri bile 10 – 15 yıl içinde onları geride bırakacaktır. Yani eðer siyasi bir deprem yaşanmasa 10- 20 yıl gibi bir sürede bilimsel gelişmeler açısından Ýran dünyadaki en iyi yerlerden birine gelecek ve doðal olarak Doðu Kürdistan’daki eðitim seviyesini yukarıya çekecek ki buralarda onlarca üniversite var.
Dünya bilimsel derecelendirme kurumlarının ( ki bunların içinde üniversite ve araştırma kurumları hatta eðitimsel çalışma yürütmeyen enstitülere göre 2011 verilerine göre (sadece Kürt bölgelerindekileri kast ediyoruz.
(Bkz: http://www.scimagoir.com/pdf/sir_2011_world_report.pdf)
Türkiye Erzurum’daki Atatürk üniversitesi 868, Elazıð Fırat üniversitesi 1031, Dicle üniversitesi 1377, Malatya’daki Ýnönü Üniversitesi 1707, Gaziantep Üniversitesi 1451, Van 100. Üniversitesi 1512, Urfa’daki Harran Üniversitesi 1733, Kars’taki Kafkas üniversitesi 2551. sarada yer aldı. Türkiye Kürdistan’ındaki Yüksek Öðrenim kurumları az tanınmalarına raðmen son 10 -15 yıl içinde muazzam bir evrim geçirdiler. Örneðin 2005 -2009 yılları arasında dünya dergilerinde verdikleri bilimsel yazı makaleler açısından Diyarbakır Dicle Üniversitesi, sadece Rusya’daki Moskova ve Snt. Petersburg üniversitelerinden daha geride kalıyor (yani diðer Rusya’daki diðer üniversiteleri geçiyor ). Oysa Rusya’daki bu üniversiteler çok eski ve büyük para kaynakları var. Rusya’daki onlarca ulusal bilim araştırma kurumlarının çoðu Diyarbakır’daki Dicle üniversitesinden (her hangi bir unvanı olmamasına raðmen) geride yer alıyor.
Sonuç itibariyle şunu diyebiliriz, şu anda Türkiye Kürdistan’ında Rusya üniversitelerinin çoðundan daha kaliteli eðitim öðretim alabiliriz. Tabi bu olay halende birçok takipçileri tarafından dikkate alınmıyor ve onlar hala Kuzey Kürdistan’ı geri sanıyorlar. Oysa bu durum ancak batıyla kıyaslandıðında doðrudur; eski SSCB üniversitelerine göre deðil. Ayrıca şunu vurgulamalıyız ki, Türkiye’de Ýran’da olduðu gibi eðitim ve öðrenim kalitesi çok hızlı şekilde yükseliyor özellikle de Kürtlerin yaşadıkları bölgelerde. Dünyadaki bilim kurumları puanlamasında bu ilk üç binin içinde Irak üniversiteleri yok.
YAYINLANMIŞ BÝLÝMSEL YAZILAR AÇISINDAN
Aynı zamanda Irak’taki askeri siyasi ve ekonomik durumun sakinleşmesi ve suni engellerin kaldırılmasıyla birlikte bilimsel araştırma ve eðitim kurumlarının kalitesi yükseliyor . Bu verilere göre 2002 yılına kadar Irak bilim adamlarının dünya dergilerinde yazdıkları bilimsel yazıların sayısı 100 den daha azdır. 2002-2005 yılları arasında 118- 174 civarında bilimsel çalışma yayınlanmış, 2005 den sonra yükselerek yıllık 724’e kadar çıkmıştır. Bu ortalama Güney Kafkas ülkeleriyle aynı seviyededir. Tabi bu kadar az bir temel bulundurmasına raðmen iyi ekonomik koşulların olmasından dolayı daha da büyüyecektir. Bizim elimizde Irak’ta yazılan bu bilimsel yazıların ne kadarının Güney Kürdistan üniversitelerine ait olduðuna dair veri yoktur. Ama Irak sıralamalarındaki seviyelerden anlaşılacaðı üzere Güney Kürdistan’daki eðitim kurumların kalitesinin yükseldiðini kolaylıkla söyleyebiliriz. Ama yinede henüz Türkiye ve Ýran ile kıyaslanamaz düzeyde, çünkü bu ülkelerde 30 bin bilimsel yazı yayınlanmış ve her yıl 2000 ile 3000 civarında artış saðlıyorlar.
2005- 2009 yılları arasında sadece Dicle üniversitelerindeki öðretim görevlilerinin dünya dergilerinde 1700 adet yazısı yayınlandı. Bundan çıkan sonuç şudur Güney Kürdistan imkânları tam kullanmamıştır. Unutmayalım ki, oranın güvenlik koşulları iyidir onlar bilim adamlarının bir kısmını kendilerine çekmeyi başardılar ve daha çok maddi imkânları vardı. Ama maalesef bu imkânlar doðru kullanılmadı. Bu Güney Kürdistan yönetiminin kalitesinin düşüklüðünden kaynaklanıyor. Rüşvet, yolsuzluk ve popülist politikalar fazladır. Çok sayıda kalitesiz üniversiteler kuruluyor ve öðrenci talep seviyesi azdır.
Güney Kürdistan yönetimi eðitimdeki kalite düşüklüðünü anlıyor. Bu yüzden yılık 100 milyon dolar harcayarak Kürt öðrencilerin dışarıya yani Batı ülkelerine gönderiyorlar. Ama reel deðişiklikler için Kürdistan eðitim sisteminde komple bir program deðişikliðine gitmek gerekir.
ÇÖZÜM ÖNERÝLERÝ
Eðer bunu formüle edersek birincisi en az bir veya iki üniversitenin Dünya standartlarında üst sıralara çıkarmak için çaba sarf edilmelidir. Ama onlar birçok yerde üniversite açıyorlar. Hatta üniversitelere baðlı diðer kentlerdeki fakülteleri üniversite yapmaya çalışıyorlar. Örneðin Süleymaniye’deki pedagoji üniversitesine baðlı Kelar’daki fakülteyi Germiyan üniversitesi yapmak istiyorlar. Büyük ihtimalle Zaho’da da üniversite açılacak.
Tahmin edileceði gibi bu üniversitelerin seviyesi çok düşük olacak, örneðin geçen sene Halep’çe de Üniversite kurulurken bunun kaliteli eðitim vermeyeceði tahmin etmek zor deðildi. Güney Kürdistan yönetimi eðitim için ayırdıðı bütçeyi çarçur ediyor.
Ýkinci çözüm ise disiplinli bir eðitim sistemi ve sıkı bir sınav sistemi oluşturmaktır. Maalesef Güney Kürdistan eðitim sisteminde bu tür güçlü sınav sistemi yok.
Üçüncüsü şartlara uygun olarak iş piyasasının eðitim ihtiyaçlarını incelemektir. Güney Kürdistan hükümeti nerdeyse köylerde devlet üniversiteleri açıyor. Çok ciddi bir seçim yapmıyorlar ve bu yöntemle işsizleri finanse ediyorlar. Bu tür girişimler gençlerde olan çalışmama isteklerini aşacaklarını sanıyorlar ve bunları hükümet karşıtı pozisyondan uzak tutmayı hesaplıyorlar. Ama bu şekilde hükümet çok ciddi bir sosyal çatışma potansiyeli yaratıyorlar. Çünkü bir “okuyorlar” fantezisi yaratıyorlar. Mezun olanların iş ve meslek verimi olmayacaðı için özel sektörde iş bulamayacaklar ve dönüp iş için hükümet üzerine baskı oluşturacaklar.
Tabii ki bunlar tahmini ve hata net olmayan ölçülerdir. Yine Kuzey ev Doðu Kürdistan’daki yüksek eðitim kurumları Türk ve Ýran yüksek eðitim kurumlarıdır. Bu ülkelerin yasalarına ve deneyimlerine dayanarak işlev görüyorlar. Ayrıca bunlar üzerinde eðitim verdikleri coðrafyadaki halkın diliyle eðitim vermemeleri onlar için utanç kaynaðıdır. Ama biz sadece formel olan eðitim bilim göstergelerini analiz ediyoruz. Yani onları Kürt ulusal eðitim sistemine baðlamadan bu tür kıyaslamalarla ve Güney Kürdistan’daki yüksek eðitim kurumlarının dünya hiyerarşisindeki yeri ifade ediyoruz. Bu verilen söz konusu yüksek öðrenim kurumlarının geliştirilmesi açısından önemlidir.
* Tercüme; Mamed Mustafayev
ANF NEWS AGENCY
Şu anda dünyada puanlama sistemi yapan en önemli kurumlar Ýngiliz Times dergisi ve Çin Şanghay Üniversitesidir. Çünkü onlar sadece dünyada öne çıkan en önemli bir kaç yüz yüksek öðrenim kurumunun puanlamalarını yapıyorlar. Tabi örneðin bu listeye Irak yada Güney Kürdistan üniversiteleri girmiyor. Ama bu kurumların dışında da puanlama çalışması yapan ve üniversitelerin küresel hiyerarşini belirleyen kuruluşlar var. Bunların içinde en popüleri Ýspanyol Investigaciones Cientificas (Bilimsel Araştırmalar Yüksek Konseyi) Cybermetrics grubuna baðlı Webometrics’dir.
Webometrics’in puanlama sistemi Üniversite sitesinin boyutu, (toplam sayfa sayısı) görünürlük (gelen linklerin sayısı), bilimsel makale sayısı, bilimsel araştırma çalışması ve dünya bilgi depolama endeksindeki yeri gibi veriler belirleyici oluyor. Bu araştırma kuruluşu 20.000 üniversiteyi yılda iki defa bu teste tabi tutuyor.
AFRÝKADAN DAHA GERÝDEYÝZ
Bu testin 2002 yılı başındaki deðerlendirmesine göre Iraktaki (46 üniversite derece girdi) en iyi yüksek öðrenim kurumu Duhok üniversitesiydi. Duhok üniversitesi dünyada 5773 sırada yer aldı. Bu üniversitenin dışında Kufa üniversitesi, Babil üniversitesi, yine Baðdat, Musul, Süleymaniye (8110), Erbil’deki Kürdistan üniversitesi (9734), Kerkük (9762), Diyala (10228) üniversiteleri dereceye girdiler. Bu puanlamada Duhok üniversitesi ile birlikte sıralamada Süleymaniye ve Ýngilizce eðitim veren Kürdistan üniversiteleri Irak’taki en iyi üniversitelerdir.
Hewler Tıp Enstitüsü Irak’ta 15, dünya 12146. sırada yer alıyor. Irak’ta 16. sırada yer alan Koy Sancak’taki Koy Üniversitesi dünyada 12176. sırada yer alıyor. Irak'ta 24. sırad bulunan Selahattin üniversitesi dünyada 15447. sırada, 26. sıradaki Amerika üniversitesi dünyada 15489., 34. sırada yer alan Gülen Ýmparatorluðuna baðlı Hewler Işık Üniversitesi 17806. sırada, Irak’ta 38. sırada yer alan Erbil’deki Libya Fransız üniversitesi dünyada 18245. sırada yer alıyor.
Aynı şekilde Duhok üniversitesi Arap dünyasındaki yüksek öðrenim kurumları içinde 93. sırada yer alıyor. Yani şunu diyebiliriz, Irak yada daha net söylersek ekonomik patlama yaşayan Güney Kürdistan yüksek öðrenim kurumları dünyadaki bilimsel ölçülerde en geri sıralarda yer alıyorlar.
Fon ve kaynakları daha az olan ülkelerle karşılaştıralım örneðin Afganistan’ın bu standartlar içinde yer alan 8 üniversitesi var. Onlar sıralamada 6778 ile 19078 Aralıðında yer alıyorlar. Bunun dışında Güney Kürdistan’ın en başarılı olan yüksek öðrenim kurumlarından daha iyi derecelerde yer alan 4 Kırgızistan, 3 Moðol üniversitesi var. Güney Kürdistan’ın en başarılı sıralamasında yer alan Selahattin üniversitesi Webometrics puanlamasına göre 2 Tacik yüksek eðitim kurumundan bile daha geridir.
Irak ve Güney Kürdistan yüksek öðrenim kurumları belirgin bir biçimde çok geri kalan Afrika ülkelerinden daha alt seviyelerde yer alıyor. Zimbabwe üniversitesi 2118.sırada, Somali Mogadişu üniversitesi 5178. sırada, Raunda ulusal üniversitesi 4407, Tanzanya’daki Es salam 1920. sırada Mozambik üniversitesi 4278, Uganda Makarere üniversitesi 1177, Madagaskar 5071, Burkina Faso 5576. sırada yer alıyorlar.
Ama şunu da vurgulamalıyız ki, Arap dünyasının en ünlü üniversitesi olan Şam üniversitesi şu anda 5627. Sırada yer alıyor. Yani Duhok üniversitesi ile aynı düzeydedir. Bir de Azerbaycan’ın en iyi yüksek öðrenimi bölümü (6233 sırada) onlardan daha geridir. Ama Ermenistan ve Gürcistan yüksek öðrenim kurumları Irak ve Güney Kürdistan üniversitelerinin binlerce sıra üstünde yer alıyor.
OBJEKTÝF DEÐERLENDÝRMEK GEREKÝRSE
Türk ve Ýran yüksek öðrenim kurumlarına gelince onlar Irak ve Güney Kürdistan için ulaşılamaz yerlerdedirler. Hatta Kuzey Kürdistan’daki yüksek öðrenim okulları (ki bunlar Türkiye Üniversiteleri içinde ön sıralarda yer almıyorlar) Irak ve Güney Kürdistan üniversitelerinden çok öndeler.
Malatya’daki Ýnönü üniversitesi 701, Atatürk üniversitesi 859, Gaziantep üniversitesi 1152, Elazıð’daki, Fırat Üniversitesi 1242, Van’daki 100.yıl Üniversitesi 1148, Diyarbakır’daki Dicle üniversitesi 1309, Karst’a ki Kafkas üniversite 1416, Urfa’daki Harran üniversitesi 1490, Kahraman Maraş sütçü imam üniversitesi 1623, sırada yer alıyor. Daha altta yer alan Erzincan Üniversitesi 5585, Batman üniversitesi 8077, Adıyaman üniversitesi, 8136, Mardin’deki Artuklu üniversitesi 8230 sırada yer alıyor. Ama bunlar yeni kurulan üniversitelerdir.
Türkiye’de eðitim ve bilimin hızla yükseldiðini göz önünde bulundurursak bu yüksek eðitim kurumlarının hızla üst sıralara yükseleceði sonucuna varabiliriz. Hatta Türkiye Kürdistan’ındaki çok geri bölgelerinde yer alan yüksek öðrenim bölümleri ( Hakkâri, Şırnak, Muş, Ardahan ) bile Irak’ın en iyi yüksek öðrenim kurumlarının üstüne çıkabilir. Örneðin sadece 4 yıl önce kurulan Mardin Artuklu üniversitesi Güney Kürdistan’ın sadece iki yüksek öðrenim kurumundan geridedir.
DOÐU KÜRDÝSTAN ÜNÝVERSÝTELERÝNÝN EÐÝTÝM KALÝTELERÝ YÜKSELÝYOR
Ýran üniversitelerini göz önünde bulundurursak özellikle Kürtlerin yoðunlukta olduðu Doðu Kürdistan’dakileri sıralarsak Urmiye üniversitesi dünya sıralamasında 1510, Kermanşah’daki Razi üniversitesi 2904, Kermanşah’taki Tıp üniversitesi 3518, Urmiye’deki, Tıp bilimleri üniversitesi 6524, Senendeç’teki Kürdistan Üniversitesi 6820, sırada yer alıyor. Kermahşah’taki Ýslam Azat üniversitesi 7579, Tıp Bilimleri Ýslam üniversitesi 8596, Senendeç’te ki Kürdistan Tıp Bilimleri Üniversitesi 8934, Ýslam üniversitesi 9144, Elam’daki azat Ýslam Üniversitesi 12177, Muhabat’taki Azat Ýslam üniversitesi 12362, Mean’daki Azat Ýslam Üniversitesi 12362. sırada yer alıyor.
Türkiye için söylediklerimizi Ýran içinde söyleyebiliriz; burada öðretim kalitesi hızla yükseliyor. Önümüzdeki 10- 15 yıl içinde Ýran Kürdistan’ındaki küçük şehirlerin üniversiteleri bile 10 – 15 yıl içinde onları geride bırakacaktır. Yani eðer siyasi bir deprem yaşanmasa 10- 20 yıl gibi bir sürede bilimsel gelişmeler açısından Ýran dünyadaki en iyi yerlerden birine gelecek ve doðal olarak Doðu Kürdistan’daki eðitim seviyesini yukarıya çekecek ki buralarda onlarca üniversite var.
Dünya bilimsel derecelendirme kurumlarının ( ki bunların içinde üniversite ve araştırma kurumları hatta eðitimsel çalışma yürütmeyen enstitülere göre 2011 verilerine göre (sadece Kürt bölgelerindekileri kast ediyoruz.
(Bkz: http://www.scimagoir.com/pdf/sir_2011_world_report.pdf)
Türkiye Erzurum’daki Atatürk üniversitesi 868, Elazıð Fırat üniversitesi 1031, Dicle üniversitesi 1377, Malatya’daki Ýnönü Üniversitesi 1707, Gaziantep Üniversitesi 1451, Van 100. Üniversitesi 1512, Urfa’daki Harran Üniversitesi 1733, Kars’taki Kafkas üniversitesi 2551. sarada yer aldı. Türkiye Kürdistan’ındaki Yüksek Öðrenim kurumları az tanınmalarına raðmen son 10 -15 yıl içinde muazzam bir evrim geçirdiler. Örneðin 2005 -2009 yılları arasında dünya dergilerinde verdikleri bilimsel yazı makaleler açısından Diyarbakır Dicle Üniversitesi, sadece Rusya’daki Moskova ve Snt. Petersburg üniversitelerinden daha geride kalıyor (yani diðer Rusya’daki diðer üniversiteleri geçiyor ). Oysa Rusya’daki bu üniversiteler çok eski ve büyük para kaynakları var. Rusya’daki onlarca ulusal bilim araştırma kurumlarının çoðu Diyarbakır’daki Dicle üniversitesinden (her hangi bir unvanı olmamasına raðmen) geride yer alıyor.
Sonuç itibariyle şunu diyebiliriz, şu anda Türkiye Kürdistan’ında Rusya üniversitelerinin çoðundan daha kaliteli eðitim öðretim alabiliriz. Tabi bu olay halende birçok takipçileri tarafından dikkate alınmıyor ve onlar hala Kuzey Kürdistan’ı geri sanıyorlar. Oysa bu durum ancak batıyla kıyaslandıðında doðrudur; eski SSCB üniversitelerine göre deðil. Ayrıca şunu vurgulamalıyız ki, Türkiye’de Ýran’da olduðu gibi eðitim ve öðrenim kalitesi çok hızlı şekilde yükseliyor özellikle de Kürtlerin yaşadıkları bölgelerde. Dünyadaki bilim kurumları puanlamasında bu ilk üç binin içinde Irak üniversiteleri yok.
YAYINLANMIŞ BÝLÝMSEL YAZILAR AÇISINDAN
Aynı zamanda Irak’taki askeri siyasi ve ekonomik durumun sakinleşmesi ve suni engellerin kaldırılmasıyla birlikte bilimsel araştırma ve eðitim kurumlarının kalitesi yükseliyor . Bu verilere göre 2002 yılına kadar Irak bilim adamlarının dünya dergilerinde yazdıkları bilimsel yazıların sayısı 100 den daha azdır. 2002-2005 yılları arasında 118- 174 civarında bilimsel çalışma yayınlanmış, 2005 den sonra yükselerek yıllık 724’e kadar çıkmıştır. Bu ortalama Güney Kafkas ülkeleriyle aynı seviyededir. Tabi bu kadar az bir temel bulundurmasına raðmen iyi ekonomik koşulların olmasından dolayı daha da büyüyecektir. Bizim elimizde Irak’ta yazılan bu bilimsel yazıların ne kadarının Güney Kürdistan üniversitelerine ait olduðuna dair veri yoktur. Ama Irak sıralamalarındaki seviyelerden anlaşılacaðı üzere Güney Kürdistan’daki eðitim kurumların kalitesinin yükseldiðini kolaylıkla söyleyebiliriz. Ama yinede henüz Türkiye ve Ýran ile kıyaslanamaz düzeyde, çünkü bu ülkelerde 30 bin bilimsel yazı yayınlanmış ve her yıl 2000 ile 3000 civarında artış saðlıyorlar.
2005- 2009 yılları arasında sadece Dicle üniversitelerindeki öðretim görevlilerinin dünya dergilerinde 1700 adet yazısı yayınlandı. Bundan çıkan sonuç şudur Güney Kürdistan imkânları tam kullanmamıştır. Unutmayalım ki, oranın güvenlik koşulları iyidir onlar bilim adamlarının bir kısmını kendilerine çekmeyi başardılar ve daha çok maddi imkânları vardı. Ama maalesef bu imkânlar doðru kullanılmadı. Bu Güney Kürdistan yönetiminin kalitesinin düşüklüðünden kaynaklanıyor. Rüşvet, yolsuzluk ve popülist politikalar fazladır. Çok sayıda kalitesiz üniversiteler kuruluyor ve öðrenci talep seviyesi azdır.
Güney Kürdistan yönetimi eðitimdeki kalite düşüklüðünü anlıyor. Bu yüzden yılık 100 milyon dolar harcayarak Kürt öðrencilerin dışarıya yani Batı ülkelerine gönderiyorlar. Ama reel deðişiklikler için Kürdistan eðitim sisteminde komple bir program deðişikliðine gitmek gerekir.
ÇÖZÜM ÖNERÝLERÝ
Eðer bunu formüle edersek birincisi en az bir veya iki üniversitenin Dünya standartlarında üst sıralara çıkarmak için çaba sarf edilmelidir. Ama onlar birçok yerde üniversite açıyorlar. Hatta üniversitelere baðlı diðer kentlerdeki fakülteleri üniversite yapmaya çalışıyorlar. Örneðin Süleymaniye’deki pedagoji üniversitesine baðlı Kelar’daki fakülteyi Germiyan üniversitesi yapmak istiyorlar. Büyük ihtimalle Zaho’da da üniversite açılacak.
Tahmin edileceði gibi bu üniversitelerin seviyesi çok düşük olacak, örneðin geçen sene Halep’çe de Üniversite kurulurken bunun kaliteli eðitim vermeyeceði tahmin etmek zor deðildi. Güney Kürdistan yönetimi eðitim için ayırdıðı bütçeyi çarçur ediyor.
Ýkinci çözüm ise disiplinli bir eðitim sistemi ve sıkı bir sınav sistemi oluşturmaktır. Maalesef Güney Kürdistan eðitim sisteminde bu tür güçlü sınav sistemi yok.
Üçüncüsü şartlara uygun olarak iş piyasasının eðitim ihtiyaçlarını incelemektir. Güney Kürdistan hükümeti nerdeyse köylerde devlet üniversiteleri açıyor. Çok ciddi bir seçim yapmıyorlar ve bu yöntemle işsizleri finanse ediyorlar. Bu tür girişimler gençlerde olan çalışmama isteklerini aşacaklarını sanıyorlar ve bunları hükümet karşıtı pozisyondan uzak tutmayı hesaplıyorlar. Ama bu şekilde hükümet çok ciddi bir sosyal çatışma potansiyeli yaratıyorlar. Çünkü bir “okuyorlar” fantezisi yaratıyorlar. Mezun olanların iş ve meslek verimi olmayacaðı için özel sektörde iş bulamayacaklar ve dönüp iş için hükümet üzerine baskı oluşturacaklar.
Tabii ki bunlar tahmini ve hata net olmayan ölçülerdir. Yine Kuzey ev Doðu Kürdistan’daki yüksek eðitim kurumları Türk ve Ýran yüksek eðitim kurumlarıdır. Bu ülkelerin yasalarına ve deneyimlerine dayanarak işlev görüyorlar. Ayrıca bunlar üzerinde eðitim verdikleri coðrafyadaki halkın diliyle eðitim vermemeleri onlar için utanç kaynaðıdır. Ama biz sadece formel olan eðitim bilim göstergelerini analiz ediyoruz. Yani onları Kürt ulusal eðitim sistemine baðlamadan bu tür kıyaslamalarla ve Güney Kürdistan’daki yüksek eðitim kurumlarının dünya hiyerarşisindeki yeri ifade ediyoruz. Bu verilen söz konusu yüksek öðrenim kurumlarının geliştirilmesi açısından önemlidir.
* Tercüme; Mamed Mustafayev
ANF NEWS AGENCY
