Önce İngilizce olarak yayınlanan Rojava‘yı Yeniden Yeşil Yapalım kitabı, İtalyanca, Almanca ve İspanyolca çevirilerinin ardından artık Türkçe ve Kürtçe de okuyucuların hizmetinde. Kitap, hem online okunabiliyor hem de internet üzerinden tedarik edilebiliyor.

Rojava‘yı Yeniden Yeşil Yapalım (Make Rojava Green Again), ilk olarak İngilizce ve 2018’in sonbaharında yayınlandı. Hemen ardından aynı isimle bir kampanya da başlatıldı. Kitap daha sonra sırasıyla Fransızca, Almanca, İsveççe, Yunanca ve İspanyolca olarak da basıldı. 

Kitabın Kürtçe ve Türkçe çevirileri de kısa bir süre önce Kürdistanla ilgili çeşitli makalelere de ev sahipliği yapan Black Mosquito yayınlarının internet sitesi üzerinden satışa çıktı. Türkçe ve Kürtçe çevirileri vesilesiyle, “Rojava‘da Ekolojik Zorluklar – Ekolojik bir Toplum için Perspektifler” bölümü de kitaba eklendi.

EKOLOJİK TOPLUM PERSPEKTİFLERİ

Bu bölümde Rojava’nın coğrafi konumu ve özellikleri ile toprak ve çevre yapısı özetlenerek, sömürgeciliğin kapsamlı ve sistematik siyasetinin etkileri irdelenip bugüne geliniyor. BAAS rejiminin mirasının yanı sıra Türk sömürgeciliğinin işgal saldırıları ve devrimi boğma stratejisinin yarattığı zorluklar ele alınıyor. 

Bütün bunların sonucu organik tarım anlayışı ve pratiği, bitki yetiştiriciliği, yerel bitki ve hayvanlara dair bilgilerin kaybedildiği belirtilen bu bölümde, örgütlenmek, ekip biçmek ve toprağı işleyip geliştirmek için gereken beceri ve bilgilerin eksikliğinin Rojava Devrimi’nin çözmesi gereken bir sorun olduğu savunuluyor.

TARIM

Tarımda mono kültürlerin olumsuz etkilerine dikkat çekilen bu bölümde, organik gübreleme temelli tarımsal sistemin dönüşün kaçınılmazlığı vurgulanıyor. Böcek ilacı kullanımının yanlışlığı ve bitki zararlıların kaynağına dair tezler kaydediliyor.

Tarımsal Koruma Komitesi’nin tarımsal üretimi çeşitlendirmek ve suyun sürdürülebilir kullanımını teşvik etmek adına birtakım tedbirler aldığı vurgulanıyor:

* Bütün su kuyuları kayıt altına alındı ve tarımsal kullanım için daha fazla kuyunun açılması önlendi. 

* Tarımsal bölgelerin yalnızca yüzde 60’ında sulama gerektiren mahsuller ekilebiliyor. 

* Mercimek, nohut ve fasulye gibi su gerektirmeyen mahsuller artık toplam tarımsal arazinin yüzde 25’ini oluşturuyor. 

* Yoğun sulama gerektiren pamuk ve sebzeler yüzde 15’lik bir kısmı, kalan yüzde 10’u ise nadasa bırakılıyor. 

TARIMSAL ORMANCILIK

Tarımsal ormancılığın önemine de işaret edilerek Rojava’da başlayan uygulaması anlatılıyor.  

KENTSEL TARIM

Şehirlerdeki eski ticari ve sanayi bölgelerinde, çatı bahçelerinde ekim yapılarak şehrin meyve ve sebze ihtiyacının yanı sıra organik atık giderme sorununun da çözülebileceği belirtilen bu bölümde, bazı gıdaların üretimini hanelere ve kent bölgelerindeki topluluklara dağıtmanın hem özerkliklerini artırdığı hem de gelişmiş bir gıda güvenliğini sağladığı ifade ediliyor. Burada Havana örneğine dikkat çekiliyor.

DOĞA REZERVLERİ VE AĞAÇLANDIRMA

Doğa rezervlerinin yaratımı ve korunması demokratik öz-yönetimin Doğa Koruma Komitesi’nin merkezi faaliyetlerinden birini oluşturuyor. Cizîrê Kantonu’nda Hayaka ve Mizgeta Nû koruma alanı olarak belirlendi. Doğa rezervlerinde çiftçilik, avcılık ve balıkçılık yasaklandı. Doğa rezervleri ve ötesine dair önemli bir proje de kırsal ve kentsel bölgelerdeki yeniden ağaçlandırma çalışmaları.

SU

Kasabalara ve köylere içme suyu çoğunlukla kaynaklardan ve göllerden ikmal ediliyor. Pek çok bölgede su kaynağı sorunu olduğu ve Türk devletinin politikalarına bağlı olunması durumu iyileştirmeyi zorlaştırdığı için gri-su kullanımı Rojava’da özel bir öneme sahip. Gri-suyu yeniden kullanmak hem toplam su tüketim miktarını düşürüyor hem de toprağın ve nehirlerin kirlenmesini engelliyor.

PETROL

Bilindiği gibi Suriye’nin çoğu petrol yatağı başta Cizîrê Kantonu olmak üzere Rojava’dadır. Üretim ve taşıma ile çevrenin, toprağın, suyun ve havanın kirlenmesi bir arada işliyor. Kitabın bu bölümünde Rojava’daki bu ekolojik yükten kurtulmanın teknik ve finansal olarak uygulanabilir yöntemlerinin şu anda mevcut olmadığı kabul ediliyor.

ELEKTRİK

Rojava’da elektrik üretimi üç kaynak üzerine kurulu; hidroelektrik santraller, doğal gaz ve komünal düzeyde çalışan dizel jeneratörleri ile üretilen elektrik. Komünler içindeki ilave güç kaynaklarına rağmen ulusal çapta kalıcı bir kaynak henüz mümkün değil. Türk devletinin işgal alanların genişletmesi ve su kaynaklarına hakimiyeti de cabası.

Rojava’nın coğrafi konumu ve bölgedeki iklim koşulları sayesinde çeşitli yenilenebilir enerji üretimlerine başvurmak mümkün. Çatılara konan ucuz ve basit su ısıtmalı güneş enerjisi sistemleri, fotovoltoik teknolojili güneş enerji panelleri, rüzgâr enerjisi gibi elektrik üretim yöntemleri ademi-merkezileşmiş enerji sisteminin ilk adımları olabilir. 

GERİ DÖNÜŞÜM

Son yıllarda Rojava’daki şehirlerin çoğuna işleyen bir atık bertaraf sistemi kuruldu. Hanelerden veya sokaklardan getirilen atıklar yakınlardaki çöp sahalarında yakılıyor. Rojava’da belediyelere ait atık ayrıştırma veya geri dönüşüm sistemi bulunmamakta. Geri dönüşüm bu yakıt bertaraf biçiminin bir alternatifi ve bir kâğıt geri dönüşüm tesisi dahil olmak üzere Özerk Yönetim organları tarafından bazı projeler değerlendiriliyor. 

KOMPOSTOLAMA

Hayvan gübresi hali hazırda Rojava’da tarımda kullanılıyor; ancak bu kullanım genişletilebilir ve genişletilmelidir. Organik atıkların daha verimli bir şekilde geri dönüştürülmesi kimyasal gübre ithalatını büyük ölçüde düşürecek, belki de tamamen ortadan kaldıracaktır. Küresel açıdan, kimyasaldan organik gübreye geçiş mümkün olan en kısa zamanda yapılmalı. Temel değişiklikler olmadan mevcut tarım biçimi ancak 50 hasat dönemini daha çıkarabilir. Kompostlama, kimyasal gübrelere erişimi hükümetler ve şirketler tarafından kolayca kesilebilecek bir toplumda dikkate değer bir stratejik öneme sahip.

TRAFİK VE HAVA KİRLİLİĞİ

Rojava’da, özellikle büyük şehirlerde, hava kirliliğinin temel kaynağını oluşturan dizel ve benzin çoğunlukla ulaşım için tüketiliyor. Toplu ulaşımın genişlemesi bu sorunu asgari düzeye çekmenin bir yolu. Kentteki havanın kalitesi ağaç dikimleriyle de geliştirilebilir. Belediyelerin, ekolojiden sorumlu topluluklarla iş birliğinin yanı sıra, başlıca stratejilerinden birisi kent bölgelerinde bulunan ağaçları korumak ve yeni ağaçlar dikmek. Qamişlo ve Tebqa projelerine işaret edilerek, bunun yaygınlaştırılacağı belirtiliyor.

SAVAŞIN ETKİLERİ

Rojava’daki savaş özellikle toprağın ve suyun askeri teçhizat tarafından kirletilmesiyle ekolojik durum üzerinde kayda değer etkilere sahip. Sivil toplum kuruluşu PAX’ın iddiasına göre çevre üzerindeki bu sıkıntı uzun dönem sağlık sorunları getirecek.

YETERLİLİK VE KOOPERATİFLER 

Kürt Halk Önderi Abdullah Öcalan’ın “Toprağımızı, suyumuzu ve enerjimizi kolektifleştirelim” söylemi hatırlatılarak başlanan son kısımda şöyle bir vizyon belirleniyor;

* Ekolojik bir toplum inşası için üretim ile kullanım, şehir ile taşra, merkez ile çeper arasındaki ilişki yeniden düşünülmeli ve yeniden tasarlanmalı. 

* Rojava toplumunda müşterek, ekolojik ve ademi merkeziyetçi bir üretim biçimi hedefimiz. 

* Bütün mülkler, doğal kaynaklar kamulaştırılmalı ve ekonomi demokratikleştirilmeli. Üretimin demokratik bir müzakere süreci temelinde kararlaştırılması elzem. Bu zarar görmemiş dengeli bir ekolojik sistem imkânı ve insanların kendi kabiliyetleri temelinde olmalı.

* Komünler kolektif özyeterlilik temelinde kurulmuştur. Bu üretim mekanlarıyla kullanım mekanları arasındaki ayrımı ortadan kaldırıyor, uzun ulaşım güzergahlarını kısaltıyor ve insanlara arz güvenliği teminatı veriyor. Ayrıca tarıma, işleme ve hasada dair kolektif bilginin büyümesini ve muhafazasını sağlıyor.

* Kapitalist üretim biçimlerinin aksine kooperatifler sürekli daimi büyüme ve kar maksimizasyonu mantığına tabi olması gerekmediği için insanların ihtiyacına göre üretmeyi başarabiliyor. Ayrıca doğaya tesir edecek uzun vadeli sonuçları hesaba katabilir ve üretimi bunu akılda tutarak tasarlayabilirler; yedi müşterek ilkeden birisi kesinlikle çevreye özen göstermek. Kooperatif ekonomi biçimlerinde iş adımları arasındaki klasik ayrım ve hiyerarşiden ziyade daha bütünsel bir yaklaşım olduğu için bilgi çalışan insanlar arasında paylaşılır.

* Rojava sistemi komünleri öz yönetimi çerçevesinde ve kooperatiflerde üretim temelinde kuruldu. Su, enerji ve toprak gibi bütün kaynakların ortak mülkiyete dönüşmesi isteniyor. Hali hazırda sadece Cizîrê Kantonu’nda 8 bin 700 aileyi kapsayan 57 kooperatif bulunmakta.

* Demokratik öz-yönetim yapıları tarafından alınan önlemler var olan ekosistemi korumayı, yeniden ağaçlandırmayı ve ekolojik farkındalığı artırmayı hedefliyor.

* Bunlar ilk adımlar, ancak yeterli olmaktan uzaklar. Sosyo-ekolojik bir devrime duyulan ihtiyaç daha yapacak çok şey olduğunu söylüyor.

KİTABA ULAŞMAK İÇİN

* Türkçe (https://black-mosquito.org/de/make-rojava-green-again-turkce-turkisch-rojava-yi-yeniden-yesil-yapalim.html)

* Türkçe (https://issuu.com/dogsectionpress/docs/mrgaturkish)

* Kürtçe (https://black-mosquito.org/de/make-rojava-green-again-kurdi-kurdisch-rojava-ji-nu-ve-hesin-bikin.html) 

* Kürtçe (https://issuu.com/dogsectionpress/docs/mrgakurdish) 

* İtalyanca (http://www.uikionlus.com/libro-make-rojava-green-again-una-societa-ecologica-in-costruzione/)

* Fransızca (http://www.atelierdecreationlibertaire.com/Make-Rojava-Green-Again.html)

* Almanca(https://black-mosquito.org/de/make-rojava-green-again-deutschsprachiges-buch.html), 

* İsveççe (https://kommitteernas-webshop.myshopify.com/collections/bocker-m-m/products/gor-rojava-gront-igen)

* Yunanca (https://eutopiclibrary.espivblogs.net/?p=517)

* İspanyolca (https://www.cnt.es/noticias/el-libro-make-rojava-green-again-ya-es-una-realidad/)