Şehba ve Til Rifat neden pazarlık ve şantaj konusu?

100 bin üzerinde Efrînli'nin yaşadığı dar bir bölge olan Şehba hem özerk yönetim hem Türk devleti, Şam ve Rusya açısından stratejik önemde.

Şehba’da Türk devletinin işgal saldırılarına karşı garantör konumunda olan Rus güçleri 13 Nisan’da Şera’ya bağlı Minix köyü, Şerewa, bu ilçesine bağlı Kişteharê köyü ve Til Rifat ilçe merkezinde yer alan toplam 3 noktasını boşaltarak Şehba Wahşiye’deki noktalarına çekildi. Güvenilir kaynaklar Rus güçlerinin Şehba’yı tümden boşaltarak Halep’e çekilmeye hazırlandığını belirtti.

Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR) Rusların boşalttığı noktalara İran güçlerinin yerleştiğini iddia ederken, Rus güçleri ertesi gün boşalttıkları noktalara geri döndü. Rusya’nın Şehba’daki noktalarından birdenbire çekilmesi Ruslar ve Türkler arasında Ukrayna-Til Rifat konusunda bir pazarlık olabileceği şüphesini oluşturdu. Yine ertesi gün noktalarına geri dönmeleri Eyn Îsa’da olduğu gibi şantaj siyasetinin Şehba’da yürütüldüğünü düşündürdü.

Şehba konusunda olasılıklar neler, sadece 56 köyden oluşan bu bölge neden stratejik? Bu yazımızda bu soruların cevaplarını aradık.

ÇİYA KURD 2 İHTİMALİ DİLE GETİRDİ

Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi Eşbaşkan Yardımcısı Bedran Çiya Kurd, Hawar Haber ajansına verdiği mülakatta bu geri çekilmenin iki ihtimali olduğunu belirterek, birinci ihtimalin Rusya ve Türkiye’nin Til Rifat’ın bazı bölgelerinin Türkiye’ye bırakılması konusunda anlaşması olduğunu söyledi. Çiya Kurd 2. ihtimali ise şöyle değerlendirdi:

"Rusya bu yolla özerk yönetimi baskı altına almak istiyor. Kürtlerden taviz koparmaya çalışıyor. Bu şantaj yöntemini daha önce Eyn Îsa ve Til Temir’de de kullandılar. Bu yol ile Fırat’ın doğusundaki taleplerini gerçekleştirmek istiyorlar. Rusya bölgede gücünü arttırmak istiyor. Tüm bölgeye yerleşmeye çalışıyor” diye konuştu.

Rusya’nın ekonomik talepleri de olduğuna dikkat çeken Çiya Kurd, “Rusya ile bazı konularda anlaştık. Ancak bu süreçte anlaşamadığımız bazı konular da var. Anlaşma için siyasi ittifaklara ihtiyaç duyuluyor. Bölge halkının çıkarları korunmalıdır. Ancak bu şartlarla ekonomik ilişkileri geliştirebiliriz” dedi.

HANGİ NOKTALARDA TAVİZ İSTENİYOR?

Rus güçlerinin çekildikleri noktalara geri dönmeleri Rusya’nın özerk yönetimden taviz kopartmak için güçlerini geçici olarak çektiği ihtimalini güçlendiriyor. Zira Rusya uzun süredir Şam güçleriyle birlikte Reqa, Tabqa’ya girmek istiyor. Fakat Reqa ve Tabqa halkı Rusya’nın Türk devleti saldırılarını bir şantaj aracı olarak kullanmasına taviz vermiyor. Rus ve Şam güçleri 9 Ekim 2019’da Türk devletinin Serêkaniyê ve Girê Spî saldırıları sürecinde de bölgeye geçmek istemiş fakat bölge halkı bu güçleri kabul etmeyerek özerk yönetimdeki ısrarını ortaya koymuştu.

Rusya’nın ABD ve Uluslararası Koalisyon Güçlerinin de bulunduğu Cizire’de daha rahat hareket etmek istediğini tahmin etmek zor değil. Zira Rusya ve Amerikan güçleri dönem dönem devriyeleri sırasında Til Temir-Hesekê, Tirbespî- Dêrîk hattında karşı karşıya gelmiş, aralarında anlaşmazlıklar çıkmıştı.

Rusya’nın ekonomik talepleri konusunda net bir bilgi olmamakla birlikte QSD tarafından DAİŞ’ten özgürleştirilen alanlardaki petrol sahaları üzerine bir talebi olabilir. Ki Rusya ve Şam uzun süredir bu konuda özerk yönetimin “Suriye petrolünü çaldığı” şeklinde bir kara propaganda yürütüyor. Özerk yönetim ise Suriye’nin kaynaklarının tüm Suriye halkının olduğuna dikkat çekerek bu konuda öncelikle siyasi bir anlaşmanın gerekli olduğunu belirtiyor.

RUSLAR VE  ŞAM HÜKÜMETİ İÇİN DE STRATEJİK ÖNEMDE: HALEP’İN SAVUNMASI

Rus güçlerinin Şehba’nın stratejik üç noktasından bir günlük geri çekilmesinin Moskova’nın mı yoksa Rusya’nın Himeymim merkezli Suriye’deki komutanlığının mı kararı olduğu henüz net değil. Özerk yönetimden taviz koparmak için yapılan bu manevranın sonuç alamaması nedeniyle Rus güçlerinin noktalarına geri dönmüş olmaları muhtemel. Çünkü Şehba bölgesi Rusya ve temel müttefiki Şam açısından da oldukça önemli. Türk devletinin tümden Til Rifat olarak adlandırdığı bölge Halep’e komşu ve bir nevi Halep’in savunması durumunda. Yaklaşık 80 köy ve mezradan oluşan uzunluğu 65 km genişliği yer yer 10 yer yer 15 km olan bu küçük bölge Halep açısından da stratejik önemde.

2012’de Til Rifat ve bölgenin birçok yeri Türkiye güdümündeki ÖSO ve Cephet El Nusra güçlerinin eline geçerken 2015 yılında DAİŞ Til Rifat ve bazı köyler dışında bölgeyi işgal etmişti. QSD’ye bağlı Devrimci Güçler (Ceyş El Siwar) 2015’de birkaç köyü DAİŞ’ten, 2016 yılının çeşitli dönemlerde gerçekleştirdikleri operasyonlarında ise Efrîn, Ezaz ve Bab’a bağlı kimi köyleri DAİŞ’ten kimi köyleri de Türkiye güdümündeki ÖSO çetelerinden özgürleştirmişti. Efrîn işgaline kadar bölgede QSD’ye bağlı Devrimci Güçler ve Şehba özerk yönetimi bulunuyordu. Fakat Rusya önünü açtığı Efrîn işgalini Şam’ı ve kendini Guta’ya yerleştirmede olduğu gibi Şehba’nın özgürleştirilen bölgelerine yerleşmede de fırsat olarak kullandı. Türk devletinin 15-16 Mart’ta Efrîn’i tümden çembere almasıyla QSD ve Rusya arasında yapılan görüşmeler ardından Rusya’nın istemiyle halkın geçişi için Efrîn’den Şehba’ya koridor açıldı. Anlaşma gereği tüm QSD güçleri bölgeden ayrılırken Rusya, İran ve Şam bölgeye yerleşti.

İran’ın yaklaşık bir yıl önce bölgeden askeri güçlerini çekmesi ardından bir yıldır bölgede askeri güçler olarak sadece Rus güçleri, Şam askerleri ve Efrîn halkının oluşturduğu öz savunma güçleri bulunuyor. Şam güçleri de zaman zaman Türk devleti ve çetelerinin saldırılarına cevap verse de öz savunma güçleri olmadan bölgeyi koruyup elinde tutabilecek askeri kapasiteye sahip değiller. Bölgenin Türk devleti ve çetelerinin kontrolüne girmesiyle Şam ve Rusya açısından stratejik önemdeki Halep şehri de tehlikeye girecek. Çünkü Şehba’nın güneyinden birçok köyü Halep’e ve İran kontrolündeki Nubul, Zehra kasabalarına sınır. Eğer Şehba’da Türk devleti güdümündeki çetelerin eline geçerse zaten batısından kuşatma altında olan Halep bir de kuzeyinden tümden Türk devleti çetelerinin kuşatmasına girecek.

TÜRKİYE VE EFRÎN İÇİN DE STRATEJİK

Türk devletinin günlük olarak bölgeyi bombalamasına rağmen, özerk yönetim verilerine göre Efrîn’den işgal nedeniyle göç etmek zorunda kalan 100 binden fazla kişi halen Şehba’da yaşıyor. Özerk yönetim yetkilileri, bölgenin yerlileri, yine Ezaz, Cerablus, Bab gibi alanlardan Türk işgali nedeniyle göç etmiş 150 bin civarında kişinin de bölgede yaşadığını belirtiyor. Bölgede yaşayan Efrînlilerin zorlu yaşam koşullarına rağmen temel motivasyonları Efrîn’in özgürleştirilmesi. Bu nedenle tüm saldırılara karşın Efrîn’in kıyısında direnmeye devam ediyorlar.

Efrînliler ve Şehbalılar Türk işgali altındaki bölgelerin yanı başında Efrîn Şerewa’ya bağlı 12 köy, Şera’ya bağlı 6 köy ve Şehba’nın 60 civarındaki köyünde yaşıyorlar. Bölgedeki halk kendisini Efrîn özerk yönetim meclisi ve Şehba özerk yönetim meclisi olarak ayrı ayrı örgütlüyor. Her iki özerk yönetim Efrîn bölgesi özerk yönetimi çatısı altında ortak bir koordinasyonla çalışmalarını ayrı ayrı yürütüyor. Efrînlilerin Şehba’da kalarak direnmeleri Efrîn’de kalıcılaşmak isteyen Türk devletini korkutuyor. Kürtlerin statü sahibi olmalarını engellemek, özerk yönetimi dağıtmak ve Misak-ı Mili hayallerini yeniden canlandırmak için tüm Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetim bölgelerini tümden işgal etmek isteyen Türk devletinin tıpkı stratejik olarak ele aldığı konulardan biri de Şehba’nın işgali. Böylece Efrîn’de kendini güvende hissedecek ve Halep rüyasına yaklaşacak.

QSD bünyesindeki Devrimci Güçlerin Til Rifat ilçesi ve Şehba’daki bazı köyleri güdümündeki ÖSO çetelerinden özgürleştirmesi olması ise Türk devleti için halen hazmedemediği bir yara. Türk devleti güdümündeki Cephet El Nusra ve ÖSO çeteleri 2012 yılında buraları işgal etmiş; QSD bünyesindeki devrimci güçler 14 Şubat 2016’da başlattıkları özgürleştirme operasyonuyla Til Rifat ve Keferneya ilçeleriyle, Şêx Hilal, Maliqiye, Şeverqa, Keferneya, Eyn Daqna, Minix, Beylûniye, Şehabiye, Til Ecar köyleri ile Minix Askeri Havalimanı Türk devlet çetelerinden özgürleştirdi. Türk devleti 16 Şubat 2016’da Til Rifat’ın özgürleştirilmesini hazmetmedi ve günlerce Efrîn’i toplarla bombaladı.

SALDIRI İHTİMALİ DEVAM EDİYOR

Türkiye tümünü Til Rifat olarak adlandırdığı bölgeye ilişkin geçen yıl Mart-Nisan aylarında, Rusya’yla çeşitli pazarlıklar yürütüyordu. Fakat bu Türk devletinin bölgeyi işgal etmesini İran itiraz etmişti. Rusya bölgede özerk yönetimi zayıf kılmak kendini güçlendirmek için Türk işgal tehdidini kullansa da Halep’in savunması olan bölgeyi Türk devletinin işgal harekâtına açmayı çıkarlarına uygun görmemişti.

Fakat Türk devletinin yeni ABD yönetimi ve NATO’yla S400’ler vb. konularda yıpranan ilişkileri yeniden tesis etmek için Ukrayna krizini tahrik eden pozisyonu nedeniyle Rusya’nın Türkiye’yi bir dengede tutmak için bazı tavizler vermesi de olasılık dışı değil. Ukrayna Rusya için stratejik önemde ve Ukrayna konusunu kendi iç meselesi olarak ele alıyor. Rusya’nın Şehba’da Türk devletine tümden taviz verme ihtimali düşük olsa da bazı bölgeleri işgale açma gibi bir politika uygulaması da olasılık dışı görünmüyor.