İnsan Hakları Derneği (İHD) Ankara Şubesi Hapishaneler Komisyonu, Temmuz, Ağustos, Eylül aylarını içeren “3 Aylık İç Anadolu Bölge Hapishaneleri Hak İhlalleri Raporu”nu açıkladı. İHD, Ankara Şube binasında yaptığı basın toplantısında, komisyon adına İHD Merkez Yürütme Kurulu Üyesi (MYK) Nuray Çevirmen raporun ayrıntılarını paylaştı. Raporda, Temmuz-Eylül arasında koronavirüs, çeşitli hastalıklar ve intihar iddiasıyla 9 kişinin cezaevlerinde yaşamını yitirdiği belirtildi.

KELEPÇELİ MUAYENE

Raporda, tutsakların İHD’ye yaptığı başvurulara göre sağlık sorunları şu şekilde sıralandı:
“* Tek kişilik, sağlıksız nakil araçları ile sevkler yapılmakta; bu durum özellikle kalp, astım, epilepsi hastalarının sağlıklarını kötü etkilemektedir.
* Mahpuslar kelepçeli muayene edilmekte, kelepçeli halde hastane sevkleri yapılmaktadır.

* Hasta mahpuslar revire geç çıkarılmakta, hastane sevkleri ya geç yapılmakta ya da hiç yapılmamaktadır. Ayrıca rutin yapılması gereken test ve kontroller de aksamaktadır.
 
*Adli Tıp Kurumu politik tutum izleyerek ‘Hapishanede Kalamaz’ raporu vermemekte, tam teşekküllü hastane ve üniversite hastanelerinin ‘Hapishanede Kalamaz’ raporları kabul edilmemekte ve ağır hasta mahpusların infazları ertelenmemektedir.
 
*Diyet yemeği ihtiyacı olan mahpusların diyet yemeği talepleri karşılanmamaktadır.
 
* Kendi öz bakımını yapamayacak kadar hasta olan mahpuslar durumlarına bakılmaksızın hapishanelere konulmaktadır.
 
* Ağır psikolojik rahatsızlıkları olan mahpuslar tahliye edilmiyor.
 
* Mahpusların diş tedavileri yapılamamaktadır.
 
* Bir mahpus hastaneye 8 aydır sevk edilmediği için ve diğer yaşanan sorunlardan kaynaklı olarak açlık grevi başlatmıştır.
 
* Mahpuslar kullanmış oldukları ilaçların temininde zorluklarla karşılaşmaktadır.
 
* Astım hastalarının sigara içilmeyen odalara geçme talepleri kabul edilmemektedir.
 
* Bir mahpusun, ücretini ödemiş olmasına rağmen 5 yıldır diş tedavisi yapılmamaktadır.”

'TUTSAKLAR İŞKENCEYE UĞRUYOR'

Raporda, işkence ve kötü muamele ilgili tespit edilen sorunlar şöyle yer aldı:
 
“* İç Anadolu Hapishanelerinde 7 mahpus işkence, darp ve kötü muameleye maruz kaldıklarını ifade etmişlerdir.
 
* Aksaray T Tipinde bir mahpus işkence görmüş, hastaneye götürülmemiş ve şikayetleri kabul edilmemiş ve bu nedenle de açlık grevine başlamıştır.
 
* Kayseri 1 Nolu T Tipinde bir mahpus darp edildiğini, üç dört kere copla falakaya yatırıldığını, 7-8 memurun ellerini ve ayaklarını tuttuğunu, ayakkabısını çıkardıklarını ve ayaklarının altına vurmaya başladıklarını, acıdan birkaç gün ayaklarının üzerine basamadığını, çok işkenceye maruz kalan insan tanıdığını aktarmıştır.
 
* Konya/Akşehir T Tipinde bir mahpus gözaltına alınırken kolluk tarafından işkence ve hakaretlere uğradığını aktarmıştır.
 
* Konya/Seydişehir’de bir mahpus, tek tutulduğu ve kimse ile görüştürülmediği için kendisi ve aynı cezaevinde bulunan 4 mahpus açlık grevi başlatmışlardır.
 
* Sincan 1 Nolu Yüksek Güvenlikli Cezaevinde bulunan bir mahpus kendisine işkence yapıldığını aktarmıştır.
 
* Sincan 3 Nolu L Tipinde iki kadın mahpus şiddete uğradıklarını aktarmışlardır.
 
* Hapishanelerde mahpuslara çıplak arama uygulaması devam etmektedir.”
 
'KEYFİ CEZALARLA TAHLİYELER ENGELLENİYOR'
 
Raporda, şartlı tahliye koşulları sağlanmasına rağmen keyfi gerekçelerle tahliyelerin uzatıldığı, gözlem kurulu kararının buna neden olduğu ve çok sayıda kişinin tahliye edilmesi gerekirken cezaevinde tutulduğu belirtildi. Raporda, Sincan Kadın Cezaevi’nde 4 kişinin Kürtçe şarkı söyledikleri ve halay çektikleri için ceza aldığı ve tahliyelerinin engellendiğine dikkat çekildi.
 
 İLETİŞİM YASAKLARI VE BASKILAR
 
Raporda, iletişim yasakları ve çeşitli baskılara dair şu bilgiler verildi:
 
“* Sosyal faaliyetler (spor, sohbet, kurs) kimi yerlerde tamamen durdurulmuş kimi yerlerde de kısıtlanmıştır. Çok nadir spora çıkarılan yerlerde de mahpuslar aynı koğuştakiler çıkabiliyor.
 
* Kapalı görüşler ayda iki kez yaptırılıyor.
 
* Pandemi sürecinde haftalık 20 dakikalık telefon kullanma hakkı tek bir numarayı arama şekline indirgenmiştir.
 
* Cenazelerine katılmak isteyen iki mahpusun talepleri kabul edilmemiştir.
 
* Koğuş aramalarında görevlilerin kimi zaman koruyucu malzeme (maske, eldiven vb.) kullanmadıkları aktarılmıştır.
 
* Mahpuslara metal kaşık verilmemekte, onun yerine sağlıksız olan plastik kaşıklar verilmektedir.
 
* Mahpuslar tarafından her türlü mektup-kart gibi postaların idareye verilerek bedellerinin emanet paradan kesilmesi şeklinde uygulanmasına rağmen son değişiklikle mahpusların gönderilere kendilerinin pul yapıştırması istenmiş ancak her posta gönderisinin APS, taahhütlü, normal mektup olması ve gramajlarının da tespit edilmesinin olanaksızlığı nedeniyle bu uygulamaya uyum sağlanamamış, Posta İdaresi, bu uygulamanın kendilerinden kaynaklanmadığını, hapishane idaresi tarafından inisiyatif alındığına dair cevabı bir mahpusa yazılı olarak iletmişlerdir.
 
* Geçmişte aynı koğuşta bulunan mahpuslar bir den fazla mektubu aynı alıcıya gönderebiliyorken atık bu haktan yararlanamıyorlar.
 
* Yeni Yaşam, Evrensel gazeteleri mahpuslara verilmemekte, gerekçe olarak da Basın İlan Kurumu’ndan resmi ilan ve reklam yayınlama hakkı bulunmayan gazetelerin hapishanelere alınmadığı aktarılmıştır.
 
* Mahpusların kantinden alarak bir radyo bulundurma hakları olmasına rağmen radyoları toplatılmıştır.

UZAK CEZAEVLERİNE SÜRGÜN

* Ailelerinden uzak hapishanelerde bulunan mahpusların sevk talepleri kabul edilmemektedir.
 
* Afyon 1 Nolu’da kargoyla gelen kitapları ayda 2 kitap olarak verilmekte, odada kişi başı 5 kitap bulundurulmakta ve dış kantin yoluyla kendi paralarıyla satın almak istediklerinde ise sadece 1 yayınevi ile anlaşıldığı için istedikleri kitapların bulunmadığı söylenmektedir.
 
* Mahpuslara aileleri tarafından getirilen dergiler verilmemiş ve bunun için de bir gerekçe gösterilmemiştir.
 
* Afyon 1 Nolu’da bir mahpusun tutmuş olduğu 3 deftere aramada el konulmuş ve kendisine de gerekçe iletilmemiştir.
 
* Kırıkkale F Tipinde bir mahpusun yazmış olduğu 400 sayfalık romana el konulmuş ve geri verilmemiştir.
 
* Mahpusların sigara içilmeyen odalara geçme talepleri kabul edilmemektedir.
 
* Kantinde satılan ürünler hem çeşit olarak az hem de fiyatları yüksektir. Ayrıca verilen ürünler kalitesizdir.
* Her mahpusun ücretsiz olarak içme suyuna erişim hakkı olmasına rağmen musluk suyunun içilemez olmasından dolayı ücretle kantinden su almak zorunda kalınmakta, mahpusların çoğunun yoksul ve parası olmadığından bir külfet ve mağduriyet oluşmaktadır.
 
* Mahpuslara verilen yemekler besleyici değildir.
 
* 1 Mahpus maddi imkansızlıklar nedeniyle, kıyafet yardımı yapılmasını talep etmiştir.
 
* Sincan 3 Nolu L Tipinde iki kadın mahpusun kaldığı yerde kameranın biri banyo kapısını görmektedir.”

'ULUSLARARASI SÖZLEŞMELER ÇİĞNENİYOR'

Raporda, Birleşmiş Milletler (BM) Kişisel ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi’nin 10'uncu maddesinde açık bir şekilde yazan 'Özgürlüğünden yoksun bırakılmış kişiler insani muamele ve insanın doğuştan kazandığı insan onuruna saygılı davranış görme hakkına sahiptir' ifadelerine işaret edildi. Aynı şekilde BM Mahpusların Islahı İçin Temel Prensiplerin 1. maddesindeki “Bütün mahpuslara doğuştan sahip oldukları insanlık onurunun ve değerin gerektirdiği saygıyla muamele yapılır” ifadelerine yer verilen raporda, “İç Anadolu Bölgesindeki hapishanelerde insanlık onuruna yakışır muamele yapılmamakta ve mahpuslar şiddet, hakaret ve kötü muameleye ve hak ihlallerine maruz kalmakta, hasta olanların tedavileri aksatılmakta, iletişim ve bilgi edinme hakları engellenmektedir” diye belirtildi.

TESPİT VE YAPILMASI GEREKENLER

Raporda tespit ve öneriler şöyle yer aldı:
 
* Hapishanelerde son dönemlerde artış gösteren işkence-darp vakalarına son verilmeli, sorumlu olan kişiler hakkında soruşturma açılmalı ve cezai yaptırımlar uygulanmalıdır.
 
* Hapishanelere bağımsız sağlık kurumlarının girmesine ve inceleme yapmasına izin verilmelidir. Hapishanelerin denetiminde başta meslek kuruluşları ve insan hakları örgütleri olmak üzere ilgili kuruluşların yer alacakları şekilde yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
 
* Hakkında yasaklama, toplatma kararı olmayan gazetelerin hapishanelere alınmasının önündeki engeller kaldırılmalı ve temini sağlanarak gazeteler mahpuslara verilmelidir.
* Ailelerinden uzakta olan mahpusların, maddi koşullar ve hastalıklar nedeniyle gelemeyen ailelerine yakın hapishanelere nakil talepleri kabul edilmelidir.
 
* Hapishanelerde meydana gelen intihar vakalarının önüne geçmek için mahpusları ruh ve bedensel bütünlüklerine yönelik tehditler ortadan kaldırılmalı, insan onuruna yaraşır uygulamalar geliştirilmelidir. Gerekli önlemi almayan ve etkisi olan kişiler varsa etkin soruşturmalar yapılmalı ve yaptırımlar uygulanmalıdır.
 
* Yeterli ve sağlıklı beslenmek temel insan hakkıdır. Sağlık sorunları olan mahpuslar, doktorlarca reçete edilmiş yiyecekleri alma hakkına sahiptirler. Hapishane idareleri tarafından hasta tutuklu veya hükümlülere diyete uygun yemek sağlanmalıdır.
* Hapishanelerdeki sağlık personeli sayısı arttırılmalıdır. Hastaların havasız, kışın soğuk, yazın sıcak ringler ile hastaneye sevk edilmesi, hastane önlerinde ringler içerisinde saatlerce bekletilmesi uygulamalarına son verilmelidir. Ağır hastaların ring araçları ile değil ambulansla hastanelere sevki sağlanmalıdır. Tek kişilik ring aracı tamamen kaldırılmalıdır.
 
* Hasta mahpusların revire çıkarılmaları, hastaneye sevkleri hızlandırılmalıdır. Teşhis, tedavi ve kontrollerinin uzman hekimler tarafından yapılması sağlanmalıdır.
 
* Kelepçeli muayene ve tedavi uygulamasından vazgeçilmelidir.
 
* Türkiye hapishanelerinde bulunan hasta mahpusların acil ve kalıcı tedavileri yapılmalı, hapishane koşullarında tedavisi yapılamayan/yapılmayan hasta mahpusların da acilen infazları durdurulmalıdır.”