İnsan Hakları Derneği (İHD), “31 Mart Yerel Seçim Süreci Raporu”nu açıkladı. İHD Genel Merkezi'nde raporu açıklayan Eş Genel Başkanı Öztürk Türkdoğan, “Türkiye’de 31 Mart 2019 günü yapılan yerel seçimlerin demokratik, adil ve dürüst seçim ilkesine göre yürütülemeyeceğine dair zaten  yoğun eleştiriler bulunmaktaydı” dedi.

AGİT, AK Parlamenterler Asamblesi gibi resmi olarak uluslararası bağımsız seçim gözlemciliği yapan kuruluşların önceki seçimler ile ilgili raporları ile İHD ve ESHİT gibi ulusal düzeyde bağımsız seçim izleme yapan sivil kuruluşların yayımladıkları raporların eleştirileri haklı çıkardığını söyleyen Türkdoğan, şöyle devam etti:

“İçişleri Bakanlığı bu kadar yoğun güvenlik önlemi aldığını açıklamasına ve sahada çok sayıda kolluk görevlisi bulunmasına rağmen bu olayların önlenmemiş olması göstermektedir ki bu kadar çok kolluk görevlisi başka bir amaç için kullanılmıştır. Seçmenin iradesini etkilemek için kullanılmıştır. Dolayısıyla, YSK’nın seçim güvenliği ile ilgili durumu değerlendirmesi gerekmektedir."

Türkdoğan, “31 Mart 2019 tarihinde yapılan seçimlerin bir özeliğinin de OHAL KHK’ları ile Hükümet tarafından el konularak kayyum atanan 101 belediye; ki bunlardan 94’ü HDP’li belediye ile iktidar partisine mensup İstanbul, Ankara, Bursa, Düzce, Niğde ve Balıkesir belediye başkanları istifa ettirilerek belediye meclisi tarafından seçilen yani bir şekilde atanan belediye başkanları ile seçime gidilmesidir” dedi.

‘1,5 MİLYONLUK ARTIŞ İZAH EDİLEMEZ’

İHD'nin 31 Mart Yerel Seçim Süreci Raporu'nda öne çıkan bölümler şöyle:

 “Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2009 yılı Türkiye nüfusu istatistiğine göre Türkiye nüfusu 72 milyon 651 bin 312 kişidir. YSK’nın 2009 yılı yerel seçimlerinde oy kullanma hakkı bulunan seçmen sayısı 48 milyon 6 bin 650 kişidir. Aradan 10 yıl geçtikten sonra TUİK’in Türkiye nüfus istatistiği 2018 yılı sonu itibariyle Türkiye nüfusu 82 milyon 3 bin 882 kişidir. YSK’nın 2019 yılı yerel seçimlerinde oy kullanma hakkı bulunan seçmen sayısı ise 57 milyon 58 bin 636 kişidir. Bu durumda Türkiye nüfusu 9,5 milyon artmasına rağmen seçmen sayısı 11 milyon artmıştır. Matematiksel olarak böyle bir şey imkânsızdır. Son 10 yılda Türkiye’nin nüfus artış hızı göz önüne alındığında seçmen sayısında 1,5 milyonluk artış izah edilemez. Bu veriler bile Türkiye’deki seçmen kütüklerinin hatalı olduğunu, her türlü manipülasyona açık olduğunu göstermektedir.

'TÜRKİYE'DEKİ SEÇMEN KÜTÜKLERİ SAĞLIKSIZ'

Bunun yanı sıra yığma seçmen gibi yerel seçim sürecinde siyasi partilerin yaptığı açıklamalardan anlaşıldığı kadarıyla boş bina veya dairelerde, konut olmadığı halde konut gibi gösterilen yerlerde veya çeşitli işyerlerinde ‘yığma seçmen’ diye tarif edilen hayali seçmen yazıldığı görülmüştür. Ayrıca belirli seçim bölgelerine ‘bindirme seçmen’ adı altında seçmen kaydırıldığı görülmüştür. Bu da aslında Türkiye’deki seçmen kütüklerinin sağlıksız olduğunu ortaya koymuştur. 298 sayılı kanunda yapılan değişikliğin nelere mal olduğu yavaş yavaş ortaya çıkmaktadır.

'SEÇMEN KAYDIRMA VE SANDIK TAŞIMAYLA SONUÇLAR ETKİLENDİ'

HDP’nin tespitlerine göre Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgesinde neredeyse tamamı kolluk görevlerinden oluşan 14.284 seçmen kaydının seçim sonuçlarını etkilemek amacıyla çeşitli il ve ilçelere kaydırıldığı tespiti yapılmıştır. Bununla ilgili itirazlar yapılmış, ancak bu itirazlar kabul edilmemiştir. Bu seçim sürecinde tamamı Doğu ve Güneydoğu’da olmak üzere 973 sandık taşınmış veya birleştirilmiştir. Bu sandıklarda oy kullanacak 98 bin seçmen etkilenmiştir.

'SEÇME VE SEÇİLME HAKKI İHLAL EDİLDİ'

YSK, OHAL KHK’ları ile kamu görevinden ihraç edilenlerin adaylığını kabul ettiği halde kazanan kişilerin belediye başkanı, belediye meclis/il genel meclis üyesi olamayacağına karar vererek seçme ve seçilme hakkını ihlal etmiştir.

Türkiye’de ilk defa il ve ilçe seçim kurulları tarafından onaylanıp aday listesine konan belediye başkanı, il genel meclisi ve belediye meclisi üyelik adayları ile ilgili olarak “istihbarat niteliğindeki gizli veriler” iktidar partisi tarafından ele geçirilmiş ve bu parti tarafından çeşitli basın yayın kuruluşlarında yayınlanarak bu kişilere yönelik kişilik hakları ihlal edilmiş, kişisel verilerin gizliliği kuralı ihlal edilmiştir. Bu şekilde özelikle CHP, İYİ Parti ve Saadet Partisi’nden 234 adayın isimleri basın yayın kuruluşlarında yer almıştır.

'DEVLETİN İMKANLARIYLA KAMPANYA YAPILDI'

Cumhur İttifakı’nı oluşturan partiler, kamu kurum ve kuruluşlarının imkânlarını kullanırken diğer partiler bakımından bu durum aleyhte sonuçlar yaratmıştır. Örneğin, partili Cumhurbaşkanı partisinin seçim kampanyasını sürdürürken Cumhurbaşkanlığı’nın her türlü imkânından yararlanmaktadır.

2019 yılı ilk 3 ay bütçe rakamları açıklanmış olup bütçe açığının oldukça fazla olduğu görülmüştür. Bu durumda bütçe harcamalarının büyük bir çoğunluğunun seçimler nedeniyle kullanıldığı anlaşılmıştır. Bütçe rakamları iktidarın kamu imkânlarını sınırsızca kullandığını kanıtlamıştır.

'DEVLETİN KANALINDA HDP HİÇ YER ALMADI'

687 sayılı OHAL KHK’sı ile YSK’nın seçim süreçlerinde televizyon ve radyo üzerindeki denetim yapma yetkisi kaldırılmıştır. OHAL sürecinde 170’in üzerinde basın ve yayın kuruluşu kapatılmıştır. Hâlen Türkiye’deki medyanın yüzde 90’ından fazlası siyasi iktidarın denetimi altındadır. Dolayısıyla medya taraflıdır. Örneğin devlet televizyonu olan TRT’nin HDP’nin hiçbir propaganda faaliyetine yer vermemesi gibi. YSK’nin yayın yasağına rağmen iktidar yanlısı medyanın internet sitelerinde seçimlerin manipüle edilmesine zemin oluşturacak yayınlar yapılmıştır. Ayrıca seçim yasakları sona ermeden seçim sonuçlarını yayınlamaya başladıkları tespit edilmiştir.

TRT’nin şubat bültenlerinin dökümü:

AKP: 49 saat 58 dakika 12 saniye lehte. Aleyhte yayın hiç yok.

MHP: 3 saat 32 dakika 26 saniye lehte. Aleyhte yayın hiç yok.

CHP: 5 saat 47 dakika 25 saniye lehte, 5 saat 56 dakika 15 saniye aleyhte.

İYİ Parti: 55 dakika 32 saniye lehte, 1 saat 11 dakika 53 salise aleyhte.

Cumhur İttifakı: 53 saat 30 dakika 38 saniye lehte. Aleyhte yayın yok.

Millet İttifakı: 6 saat 52 dakika lehte, 7 saat 8 dakika aleyhte yayın.

HDP’ye ayrılan süreye dair ise herhangi bir bilgiye yer verilmedi.

'YSK, AKP'NİN İTİRAZLARINI KABUL ETTİ, HDP'YE RET YANITI VERDİ'

Seçmen kütükleri ile ilgili hatalar, hileler konusunda muhalefet partilerinin yapmış olduğu şikâyetlerin önemli bir çoğunluğu YSK tarafından kabul edilmemiştir. Bu mekanizma açıktır, ancak etkili değildir.Seçimlerden sonra da muhalefet partilerinin itirazları kabul edilmezken iktidarda bulunan Cumhur İttifakı partilerinin itirazları kabul edilerek işleme alınmıştır.

dokuz8Haber sitesinin yaptığı araştırmaya göre, inceledikleri 167 farklı itirazda HDP’nin 17 itirazının sadece 3’ünün kabul edildiği görülürken AKP’nin gerçekleştirdiği 78 itirazdan 68’inin kabul edildiği tespit edilmiştir. HDP’nin kabul edilen 3 itirazı da, seçimi kazandığı 3 seçim bölgesinde yaptığı itirazlar olduğunu da belirtmek gerekir. Saadet Partisi’nin ise 5 itirazı arasında kabul edilen yok.

Kabul rakamları, İyi Partili adaylar için 30 başvuruda 8, CHP için 16’da 7, MHP için 16’da 11, Bağımsızlar için ise 3’te 2 olarak ortaya çıkmıştır. Saadet Partisi’nin bir başvurusu hariç tüm başvuruları sonuçsuz kalmıştır.

'GÖZLEM TALEPLERİ REDDEDİLDİ'

Bağımsız Seçim İzleme Platformu’nu oluşturan İHD ve ESHİD’in bağımsız seçim gözlemi talepleri YSK tarafından her zaman olduğu gibi bu sefer de reddedilmiştir.

AGİT 1990 Kopenhag Belgesi, üye ülkelere ulusal düzeyde bağımsız seçim gözlemciliği yapmak için sivil toplum örgütlerine izin verilmesini tavsiye etmektedir. AGİT, Türkiye’de izlediği bütün seçimlerle ilgili hazırladığı raporlarda YSK’nın izin vermeme tutumunu eleştirmiş, izin verilmesi tavsiyesinde bulunmuştur.

İHD uzun yıllardan beri AGİT prensiplerine bağlı olarak yerel ve genel seçimler ile referandumları bağımsız olarak izlemektedir. İHD’nin gözlemciliği bağımsız olup herhangi bir siyasi partinin müşahit kartı alınarak yapılmamaktadır. İHD bu faaliyetini ESHİD ile birlikte “Bağımsız Seçim İzleme Platformu” olarak da yapmaktadır.

'713 HDP'Lİ GÖZALTINA ALINDI, 107 HDP'Lİ TUTUKLANDI'

İHD Dokümantasyon Birimi’nin yapılan başvurular ile partilerden edindiği bilgiler ve basına yansıyan haberlere dayanarak oluşturduğumuz bilançoya göre seçim süreci boyunca HDP’nin seçim bürolarına, adaylarına ve çalışanlarına 9 saldırı gerçekleşmiştir. İYİ Parti’ye 1, Saadet Partisi’ne 1, TKP’ye 1 ve ÖDP’ye de 1 saldırı gerçekleşmiştir. Bu baskın ve saldırılarda  HDP’den 3’ü milletvekili 7 kişi yaralanmıştır. HDP’den 713 kişi gözaltına alınmış bunların 107’si tutuklanmıştır.

GÖZLEMCİLERE ENGEL

İHD Gözlemcileri birçok yerde bizzat kolluk tarafından engellenmiş ve gözlem yapamayacaklarına dair kendilerine talimat geldiğini ifade edilmiştir. Oysa seçim idaresi YSK’nın kontrolündedir. YSK ve YSK’ya bağlı il ve ilçe seçim kurullarının müdahalesi olmadan kolluğun bağımsız gözlemcilere müdahale etmemesi gerekir. Seçim günü Diyarbakır, Mersin, Ağrı Patnos, Şanlıurfa Ceylanpınar, Çanakkale vb. illerde açık engelleme yapılmıştır.

Seçim sürecinde Türkiye’de sadece Avrupa Konseyi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresinden 22 gözlemcinin resmi olarak gözlem yapmasına izin verilmiştir. Bunun dışında, tıpkı bizim gözlemcilerimizin engellenmesi gibi Avrupa’nın değişik ülkelerinden seçim gözlemi yapmak için gelen milletvekili, belediye meclis üyeleri ve çeşitli STK temsilcileri ile gazetecilerin gözlem yapması da engellenmiştir. Örneğin, Şanlıurfa Ceylanpınar’a girişine izin verilmemiştir. İngiliz Morning Star Gazetesinin editörü Steve Sweeney seçim gözlemci için Türkiye’ye gelmiş, sınır girişinde gözaltına alınmış ve ertesi gün sınır dışı edilmiştir. Batman Şirinevler ve Cumhuriyet Mahallelerinde bulunan gözlemciler sayım esnasında dışarı çıkarılmıştır.  Van Memur Sen Akif İnan İlköğretim okulunda müşahitlerin ve muhtar adaylarının sayım esnasında okul dışına çıkartıldıkları gözlemlendi. İtiraz edenler polis tarafından gözaltına alınmakta tehdit edildi.

'ENGELLİLER DE ENGELLENDİ'

Yatağa bağımlı engelli bakımından seyyar oy sandığı olmasına rağmen tekerlekli sandalye bulunan engellilerinin oy kullanmasıyla ilgili fiziki engeller devam etmiştir. Birçok yerde engelliler kucakta taşınarak oy sandığına götürülmüşlerdir.

SEÇİM GÜVENLİĞİ İHLALLERİ

Raporda, seçim güvenliğinin ihlaline ilişkin şunlar yer aldı: 

* 31 Mart günü yapılan seçimde İçişleri Bakanlığı’nın açıkladığı üzere Türkiye sathında 310 olay yaşanmıştır. Bu olayların en vahimi Malatya Pütürge’de açık oy kullanma tartışması üzerine bir aday yakının silahlı saldırısı sonucu 2 kişi yaşamını yitirmiştir.

* Gaziantep Şehit Kamil ilçesi Köksalan mahallesinde oy sayımı sırasında çıkan kavgada 3 kişi yaşamını yitirmiş, bir kişi de yaralanmıştır.

* Yozgat'ın Şefaatli ilçesinde, muhtar adaylarının yakınları arasında çıkan silahlı kavgada 1 kişi hayatını kaybetti, 2 kişi yaralandı.

* Bu olaylardan Diyarbakır, İstanbul, Adana, Şanlıurfa, Gaziantep ve Mardin’de muhtar adayları arasında çıkan kavgalarda 100’ü aşkın kişi yaralanmıştır.

* Özellikle Kürt seçmenin yoğun olduğu yerlerdeki oy kullanılan okul çevresinde aşırı güvenlik önlemi olduğu, uzun namlulu özel hareket polislerinin görevlendirildiği görülmüştür.

 * Örneğin: Mersin, Çay mahallesi Halil Akgün İmam Hatip Lisesi önü, Mersin Akdeniz Çilek Mahallesi 23 Nisan ilköğretim okulu önü.

* Özelikle Şırnak ilinde yaygın olarak bu manzara görülmektedir.

Kars ili Digor ilçesi kaymakamı ve beraberindeki özel harekât timleri uzun süre okul içinde dolaşarak seçmenin tercihini etkilemeye çalışmıştır.

* Malatya’nın Pötürge ilçesi Bölünmez mahallesi ilkokulunda açık oylamaya itiraz ettiği belirtilen Saadet Partili görevlilerin AKP adayının bir yakının saldırısı sonucu 2 kişi yaşamını yitirmiştir. Bu kişilerin Hasan Aktaş ve İlyas Aktaş olduğu öğrenilmiştir.

* İstanbul Kadıköy Nihat Işık İlkokulunda muhtar adaylarının yakınlarının arasında çıkan kavgada 2 kişi yaralandı.

*Mardin Artuklu Dara Mahallesi muhtar adayları arasında çıkan taşlı ve sopalı kavgada 3 kişinin yaralandığı kaydedilmiştir.

*Diyarbakır Kayapınar’da muhtar adayları arasında yaşanan kavgada 2 kişi yaralandı.

Erzurum ili Karayazı ilçesi Köyceğiz Mahalle muhtar adayları arasındaki kavgada çok sayıda kişinin yaralandığı belirtildi.

*Diyarbakır’ın Kulp ilçesi Kayahan Mahallesindeki korucular seçimlerde HDP tarafından görevlendirilmiş avukatlar Eyüp Aydeniz, Fırat Akdeniz, Suat Öztürk ve Mehmet Emin Ay’ı darp etmiştir.

*Van ili Erçiş ilçesi Yeşilova Mahallesi Selvihan’a okuluna polis baskını yapılmış HDP’li sandık görevlileri dışarı çıkarılmış, HDP’li 2 sandık görevlisi gözaltına alınmıştır.

* 142 Belgesi olmadan yoğun oy kullanıldığına dair şikâyetler yapılmıştır. Özellikle Şırnak ilinde asker ve polislerin topluca oy kullandığına dair sosyal medyada yaygın paylaşımlar gözlemlenmiştir.

* Şanlıurfa Halfeti Anadolu Lisesi 1094 nolu sandıkta Mersin’den geldiği belirtilen çok sayıda polisin 142 belgesi olmadan oy kullandığı tespit edilmiştir.

* Siirt iline çok sayıda Kocaeli ve Yozgat’tan taşınan polis ve askerlerin oy kullandığı gözlemlenmiştir. Bu kişilerin 142 belgesi olup olmadığı bilinmemektedir.

* Tunceli Hozat’ta askerlerin 142 belgesi olmadan oy kullanmaya çalıştığı görevlilerin itirazı ve vatandaşların tepkisi üzerine bu girişimden vazgeçildiği gözlemlenmiştir.

* Gaziantep Aysel İbrahim Akınal Teknik Lisesinde oy kullanan bir kişinin ABD’deki kızının yerine oy kullandığı tespit edildi.

* Van 1. Sulh Ceza Hakimi kolluğa genel üst arama izni vermiştir. Van kolluğu bu izne dayanarak okul önlerinde üst aramasına başlamıştır. Böylece, seçmenin oy kullanmasını engellemeye dönük ve iradesini etkilemeye dönük bir yargı kararı alınarak seçimlerin adil ve dürüstlük ilkesine göre yürütülmesine gölge düşürülmüştür.

* Birçok ilde okul önlerinde bekleyen kolluk güçleri GBT uygulaması yaptığından dolayı çok sayıda kişi gözaltına alınmış, birçok kişi bu uygulama nedeni ile oy vermeye gitmemiştir. Örneğin İzmir’de 27 kişi gözaltına alınmıştır.”