ABD-Türkiye krizinde son durum

ABD’nin Türkiye’ye yönelik yeni yaptırımları ile birlikte, Türk lirası tarihinin en ağır değer kaybını yaşadı. Erdoğan’ın her suçlaması ve geliştirdiği tedbirler krizi daha da derinleştiriyor.

F-35 SATIŞI DURDURULDU: Beyaz Saray, son olarak Türkiye’ye F-35 savaş uçağı satışını donduran bir torba yasayı onayladı. Trump’ın onayladığı 2019 savunma harcamaları yasasına göre, Pentagon’un Türkiye-ABD ilişkilerine göre 90 gün içinde bir rapor hazırlaması gerekiyor. Bu rapor sunuluncaya kadar Türkiye’ye F-35 teslimatı yapılmayacak.

Savunma harcamalarına ilişkin yasaya Türkiye’ye ilişkin maddenin eklenmesi, bazı Kongre üyelerinin Türkiye’deki demokrasinin kötüye gitmesi, bazı Amerikan vatandaşlarının tutuklu olması ve Türkiye’nin Rusya ile S-400 hava savunma sistemi satın almasına gösterdiği tepkiyle birlikte şekillenmişti.

İKİ BAKANA YAPTIRIM: ABD ile Türkiye arasındaki ilişkiler son yıllarda kötüleşti. Türkiye’nin özellikle Suriye’de çetelerle suç ortaklığı, Ortadoğu'yu istikrarsızlaştıran politikaları ve Temmuz 2016’daki şaibeli darbe teşebbüsünden bu yana kötüleşen ilişkiler, pastör Andrew Brunson’ın tutuklanması ile birlikte patlak verdi. Ekim 2016’da tutuklanan pastör, Ankara tarafından garip suçlamalarla karşı karşıya. Hem Erdoğan’ın eski suç ortağı Fethullah Güleh ağına çalışmakla suçlanıyor hem de PKK ile bağlantılı olmakla suçlanıyor.

Brunson’ın serbest bırakılmayarak ev hapsine alınması ardından Türkiye’ye yönelik yaptırımlar başladı. Washington yönetimi 1 Ağustos’ta İçişleri ve Adalet Bakanlarına, yaptırım uyguladı. Bakanların mal varlıkları donduruldu, Amerikalıların bu iki bakanla iş yapması yasaklandı.

TİCARİ YAPTIRIM: Donald Trump, 10 Ağustos günü Türkiye’den ithal edilen çelik ve alüminyuma ek gümrük vergisi koydu. Trump Twitter üzerinden şu açıklamayı yaptı: "Türk lirası, çok güçlü dolarımız karşısında hızla değer kaybederken, Türkiye'den çelik ve aluminyum ithalatında gümrük vergilerinin iki katına çıkarılmasına onay verdim! Alüminyumda oran yüzde 20, çelikte de yüzde 50. Türkiye ile ilişkilerimiz bu dönemde iyi değil!"

TÜRK LİRASININ ÇÖKÜŞÜ: ABD Başkanı Trump’ın ek gümrük vergisi uygulanacağına ilişkin açıklaması ardından Türk lirası daha hızlı bir çöküş sürecine girdi. Uzun zamandır sürekli rekor düzeyde değer kaybı yaşayan Türk lirası, 10 Ağustos Cuma günü “kara bir gün” yaşadı. Türk lirası dolar karşısında bir günde yüzde 16 değer kaybetti. Türk parasındaki bu durum, Hong Kong, Tokyo, Frankfurt, Londra ve Paris borsalarında da düşüşe neden oldu.

KRİZ ÜRETEN EYLEM PLANI: Türk hükümeti bu gidişatı durdurabilmek amasıyla yeni bir ekonomi modeli ortaya attı. Maliye Bakanı Beat Albayrak’ın 13 Ağustos’ta ilan ettiği ekonomik eylem planı ardından Merkez Bankası pazarları yatıştırmak için bankalara gerekli likiditeyi sağlayacağı ve mali istikrar için gerekli tedbirler alacağını açıkladı. Ancak sonuç değişmedi.

ERDOĞAN’IN PROVOKASYONLARI: Eylem planı ve Merkez Bankası’nın açıklamasının etkisi kısa sürdü. Bir kaç saat sonra Recep Tayyip Erdoğan, ABD’yi Türkiye’yi “sırtından bıçaklamakla” suçladı. Erdoğan, kendi üretimi olan krizi “komplo” olarak değerlendiriyor.