Suriye’de yıllardır devam eden iç savaşın getirdiği yıkımlar koca bir tarihi de beraberinde yok ediyor. Ülkede binlerce yıllık tarihi yansıtan yüzlerce mekan ya büyük tahribatlara uğradı yada tümüyle yok oldu.

Suriye’de 2011 yılından bu yana devam eden çatışmalar en az 200 bin kişinin yaşamını yitirmesine, 10 milyona yakın Suriyelinin de yerlerinden göç etmesine yol açtı. Rejim güçleri, DAİŞ ve El Nusra çeteleri, onlarca farklı gruba bölünmüş Suriyeli diğer muhalifler ile Kürtlerin elindeki bölgeler olmak üzere, ülkede 5 renkli karmaşık bir güç dengesini resmeden bir harita ortaya çıkmış durumda.

Ancak Suriye’deki savaşın en ağır tahribatlarından birine ülkenin binlerce yıllık tarihini yansıtan tarihi-kültürel mirası  maruz kalıyor.

Birleşmiş Milletler Eğitim ve Araştırma Enstitüsü (UNITAR) tarafından uydu görüntülerine dayanılarak yapılan bir çalışma, Suriye’nin tarihi-kültürel mirasının geri dönülmez bir biçimde tahribata uğradığını ve yok olmakla karşı karşıya kaldığını gösteriyor.

UNITAR’ın çalışmasına göre, Suriye genelinde 290 kültürel ve tarihi alan çatışmalardan ağır biçimde zarar gördü. Çalışmada incelenen 210 tarihi binadan en az yarısı ağır tahribata uğrarken, beşte biri tümüyle yok oldu.

Suriye’deki çatışmalardan en az etkilenen eserlerden biri Şam Ulu Camii olarak da adlandırılan 708 yılında inşa edilen Emevi Camii oldu. Camii, halen rejim güçlerinin bulunduğu ve çatışmaların çok yaygın olmadığı alanda olması sayesinde sadece dış cephesindeki tahribatlarla kısmen şanslı gibi.

Ancak, Şam’ın tarihi eski kent merkezindeki birçok tarihi eser ile eski yapılar çatışmalardan ciddi zararlar görmüş durumda.

HALEP ŞAM KADAR ‘ŞANSLI’ DEĞİL

Suriye’deki en ağır tahribat gören kentlerin başında ise 7 bin yıllık tarihi olan Halep kenti oldu. Sadece Halep Kalesi çevresindeki yerleşimlere ait uydu fotoğrafları bile bu gerçeği görmeye yetiyor. Kalenin çevresindeki alanda birçok bina yıkılırken, neredeyse boş bir araziyi andırıyor. Kent içindeki Emevi Camii ise, Şam’daki aynı isimdeki cami kadar şanslı değil ve avludaki artık bazı kubbeler hariç tümüyle harap olmuş durumda. Caminin ana kısmı ise büyük oranda darbelendi.

Halep’te iç mimarisiyle de ünlü olan Carlton Oteli, 2012 yılındaki çatışmalardan bu yana bombaların hedefi oldu. Geçtiğimiz yıl yaşanan çatışmalar sonrasında ise tarihi otel bir daha onarılması imkansız denecek bir biçimde yıkıldı. 1986 yılında UNESCO’nun dünya kültür mirasına dahil edilen tarihi Medine Pazarı ise artık yok olmuş düzeyde. Resmi verilere göre, pazardaki bin 500’ü aşkın dükkan zarar gördü ya da tümüyle yıkıldı.

‘KÜRTLERİN KALESİ’ DE TAHRİP OLDU

11’inci yüzyılda Kürtlerin yerleştirildiği ve Arapça Hisn el Ekrad (Kürtlerin Kalesi) olarak bilinen yapı da çatışmaların kurbanı oldu. Haçlı Seferleri sırasında bölgeye yerleştirilen Hospitalye Şövalyaleri nedeniyle daha sonra Krak de Chevaliers (Şövalyeler Kalesi) olarak da bilinen kalenin birçok duvarı yıkıldı. Tarihte ‘fethedilemez’ olarak bilinen kale, birçok hava ve topçu saldırısı sonucu tahrip edildi.

Benzer şekilde Deyr-ez-Zor vilayetindeki Dura Europos olarak adlandırılan eski Makedon kolonisi ile antik zamanların önemli dini ve ticari merkezlerinden olan Şam’a 200 km mesafedeki Palmira antik kenti de tahribat gördü. Her iki tarihi mekan, çatışmaların yanı sıra çatışmalı ortamı fırsat bilen kesimlerin yaptığı talanlar sonucu tanınmaz hale getirilmiş durumda.