Taoiseach Ýrlanda’yı daha doðrusu kendisinin temsil ettiði kısmını bir yatırım fırsatı olarak satmak için Çin’deydi. Bir önceki hafta da ABD’deydi. Kuzeyli Yönetici de benzer şekilde olaya yaklaşıyor; aynı hükümetlere ve genellikle de aynı siyasi liderlere hitap ediyordu. Ýki devlet arasındaki bu rekabet her ikisi için de zararlıdır. Zaten Hayırlı Cuma Anlaşması çerçevesinde kurulan tamamı Ýrlandalı organların gerçekleştirdiði, iki hükümetin hayrına olan olumlu işler mevcuttur.

Deðerlendirme: Ýrlanda’nın birleşmesi yolunda bir takvim önerisi

Enda Kenny’nin (*) Çin’de beklediði en son soru buydu eminim, ama soruldu bir kere. ‘Ýrlanda’nın deðişmekte olan dünyadaki rolünden’ bahseden bir öðrenci Ýrlanda’nın birliðini; Taoiseach’ın kafasında belli bir program olup olmadıðını ve ‘Çin’in de aynı sorunlarla karşı karşıya olduðu göz önünde bulundurulduðunda onların nasıl bir ilerleme kaydettiklerini’ sordu. Bu soruya cevaben öðrenciye Ýngiliz sömürgeciliðine ve Hayırlı Cuma Anlaşması’yla nihayete eren 700 yıllık Ýrlanda tarihine dair Kenny-vari bir özet geçildi. Bu Paskalya’dan hemen önceydi ve Kenny ticari bir ziyaret çerçevesinde Çin’deydi. Çin’in de kendine mahsus egemenlik sorunları var: Uzun zamanır sürüncemede kalan Tayvan’la aralarındaki mesafe ve Tibet’in egemenliðine dair giderek daha da trajik bir hal alan ihtilaf...

Ýki hafta önce Delhi sokaklarında yanarak koşan 27 yaşındaki Hindistan’da sürgün Tibet’li Jamphel Yeshi’nin korkunç görüntüsü dünyanın dört bir yanında medya ajanslarına düştü. Yeshi Çin Başkanı He Jintao’nun Hindistan ziyareti esnasında kendini ateşe vermişti. Bunun ardından öldü. Her ne kadar net rakamlara sahip olmasak da geçen yıl aşaðı yukarı otuz Tibetli kadın ve erkek kendilerini ateşe verdi. Bu protesto serisi Tibet’in Çinliler tarafından işgal edilmesinden ve Tibet halkının egemenlik hakkının tanınmamasından kaynaklanıyor.

HAYIRLI CUMA ANLAŞMASI

Egemenlik Ýrlanda adası ve en yakın komşumuz arasındaki sorunlu ilişkinin kalbinde yatan çözülmemiş mevzu olmayı sürdürüyor. Hayırlı Cuma Anlaşması’nda, Sinn Fein bilhassa Ýrlanda’yı bölen Ýrlanda Hükümeti Yasası’ndan kurtulmak istedi ve bunu temin etti.

Hayırlı Cuma Anlaşması Ýngilizlerin kuzeyde koşullu bir egemenlik iddiasında bulunmasını saðladı. Anlaşma ayrıca birbiriyle çatışan egemenlik iddiaları arasında eşitlik olduðunu temin ederek mevzu üzerinde demokratik bir tartışmaya mahal veren eşit şartlara dayalı bir zemin oluşturdu. Ýngiliz hükümeti kuzeylilerin çoðunluðunun da bu fikirde olması halinde Birleşik Ýrlanda’yı tanımayı taahhüt etti.

Yani Ýrlanda’nın yeniden birleşmesine dair henüz bir program veya belirlenmiş bir takvim olmamakla birlikte bunun ne şekilde gerçekleştirileceði karara baðlandı ve bir yol haritası çizildi. Ýrlandalı cumhuriyetçiler ve adada yaşayan insanların çoðunluðu için Ýrlanda’nın yeniden birleşmesi baðlamında egemenlik geriye kalan tek mühim anayasal ve siyasi sorundur. Bilhassa kuzey ve güney siyasi kurumlarında bu sorunun çözümünün karşısında duranlar bölünmeyi olmuş bitmiş, sabit ve geri dönülemez bir düzenleme olarak görenlerdir.

Birleşmeyi savunanlar onların deðişime karşı olduklarını çünkü ‘Britanyalı olma’ kavramına duydukları yakınlıðı ilan eden bu şahıslar için Ýrlanda’nın birliðinin siyasi, toplumsal ve ekonomik çıkarlarına ters düşeceðini söylüyorlar. Ancak hiçbir şey olduðu gibi kalmaz. Birleşmeyi savunanlardan bir kısmı artık kendilerine rahatça Ýrlandalı diyorlar. Henüz bu kişiler azınlıkta olsa da giderek daha fazla kişi kendini kuzey Ýrlandalı olarak tanımlamaya başladı. Elbette yeni kurulacak olan çoðulcu Ýrlanda’da kendilerini Britanyalı hissedenler için de yer olacaktır.

Bu mühim deðişim süreci devam ettikçe bu tarz kimlik sorunlarının çözülmesi gerektiðinin daha da farkına varılacaktır. Örneðin, Sinn Fein’ın düzenlediði ‘Ýrlanda’nın Birleşmesi- Yeni bir Cumhuriyete Doðru’ başlıklı üst düzey konferanslar geleneksel cumhuriyetçi cenahlarda da hatırı sayılır düzeyde ilgi çekti. Newry ve Derry’de birleşme yanlısı konuşmacılar katılmaya razı oldular. Ýrlanda’nın birleşmesine dair hedeflerini ortaya koyma fırsatı yakalarken yapıcı bir diyalog içine girme şansı da buldular. Bu çok deðil birkaç sene önce tahayyül edilmesi imkansız bir şeydi.

Pek çok kişi için Ýrlanda’nın birleşmesi ekonomik ve idari açıdan anlamlıdır. Adada sınır bölgelerinin ekonomik açıdan en geri kalmış yerler olması tesadüf deðildir. Ancak iki farklı yargı alanının yol açtıðı hizmetlerdeki ikilik kamu hizmetlerinin verimli bir şekilde yürütülmesini; iş imkanları yaratılmasını ve ekonomik gelişme saðlanmasını engelleyen maddi bir yük haline gelmiştir.

BÝRLEŞÝK ÝRLANDA

Taoiseach Ýrlanda’yı daha doðrusu kendisinin temsil ettiði kısmını bir yatırım fırsatı olarak satmak için Çin’deydi. Bir önceki hafta da ABD’deydi. Kuzeyli Yönetici de benzer şekilde olaya yaklaşıyor; aynı hükümetlere ve genellikle de aynı siyasi liderlere hitap ediyordu. Ýki devlet arasındaki bu rekabet her ikisi için de zararlıdır. Zaten Hayırlı Cuma Anlaşması çerçevesinde kurulan tamamı Ýrlandalı organların gerçekleştirdiði, iki hükümetin ve tek tek bakanların da temsil ettikleri kişilerin hayrına olduðunu ilan ettikleri olumlu işler mevcuttur.

Ancak nihayetinde egemenlik sorununu çözmek ve Ýrlanda adasındaki bölünmeye son verecek şekilde üzerinde mutabık kalınmış yeni bir Ýrlanda yaratmak ileri bir aşamaya geçmeyi gerektirmektedir. Bu yine zihniyetlerde de deðişimi gerektirmektedir.

Bu Connoly ve Pearse’ın, Clarke, Markievicz, Collins ve diðerlerinin 96 yıl önce güzel bir Paskalya sabahı sokaða çıkıp dünyanın en büyük imparatorluðuna kafa tutarken takip ettikleri siyasi stratejiyi benimsemek demektir.

SÝNN FEÝN’ÝN TUTUMU

Birbirini takip eden Ýrlanda hükümetlerinin bölünmeyi sona erdirme yönünde bir strateji geliştirmekten ve bunu aktif bir biçimde uygulamaktan imtina etmeleri son 90 yılın en muazzam hatası olmuştur. Bölünme adada iki muhafazakar siyasi elit tarafından idare edilen iki muhafazakar devlet yarattı. Kuzeyde yozlaşma tek parti rejimi halini alarak ayrımcılık ve devlet şiddetini yapılandırdı. Mahon Mahkemesi ve memurların suistimaline dair diðer Mahkemeler daha farklı olmakla birlikte eşit derece sapkın ve kanserleşmiş yozlaşmayı gözler önüne serdi.

Bu deneyimin ötesine bakmanın zamanı geldi. Yeniden başlayalım. Bu adanın insanları için yeni bir seyir ve yeni bir gelecek inşa edelim. Ýrlanda’nın birleşmesi bize bu imkanı sunacaktır. Hükümet yalnızca anayasal konvansiyonun saðlanması için vardır. Bu son derece cesur bir girişim olmakla birlikte; hedefleri çok dar bir çerçevede tanımlandıðından ve vizyonu son derece kısa olduðundan risklidir.

Dail’deki partiler arasında bilhassa da Sinn Fein ve hükümet partileri arasında muazzam siyasi farklar mevcuttur. Ancak bu farkları bir kenara bırakarak ada halkının ortak iyiliði ve çıkarları adına -gerçek Ýrlanda adına- birarada çalışmak imkansız deðildir. Sinn Fein’ın Ýrlandalı cumhuriyetçileri bu taşın altına ellerine sokmaya hazırdır. Bu tarihi girişimi geliştirmek üzere diðer partilerdeki cumhuriyetçilerle birlikte çalışma arzusundayız. Ben bunun başarılabileceðine ikna oldum. Ýhtiyacımız olan tek şey Ýrlanda’nın bütün bir ada olduðu gerçeðine, bu adanın insanlarına kıymet veren siyasi bir irade ve yeni bir vizyon.

Çeviri: Öznur Karakaş / Özgür Gündem