Franca Rame'yi anlatmak için tek bir kelime seçmek durumunda kalsaydık, bu şüphesiz fedakarlık olurdu.

Franca Rame bugün hayatını kaybetti, 84 yaşında. Franca ve Dario Fo'nun isimleri ayrışmaz bir şekilde bağlı olmuştur hep birbirine. Olağanüstü bir çift onlar, hem sanatçı hem de yoldaş olan.

Her zaman en zayıfın yanında durarak, işçiler ve İtalya'daki 70'lerin hareketi ile sokaklara çıkarak, doğaçlama tiyatrolarda yer alarak, akademisyenler ve burjuvaların oturma odaları yerine halkın hayatında ve hayallerinde yer alan köklü bir kültür ile yaşadığı hayatında, fedakarlık Franca'nın tercihlerini bir arada tutan kırmızı çizgiydi.

Cezaevlerinin baskı ve işkenceye karşı mücadele ve direnişi ile dolup taştığı zamanlarda Red Aid (Kızıl Yardım) ile birlikte hapis yatan Franca, daha gelişmiş, adil ve eşit bir toplum için yükselen halk mücadelelerinde de yer aldı son yıllarda.

Tıpkı "ulusal çıkar"ın dostları tarafından kilit altında tutulan tarihteki diğer başka parçalar gibi, bugün isimleri "Kara Yürekler"in resmi tarihinden fırsatçı bir biçimde çıkarılan faşistler ve cellatlar tarafından tecavüz ve işkencelere maruz bırakılan bedeniyle ödedi Franca bu fedakarlığının bedelini.  

Kürtlerin bağımsızlık ve hak davasına her zaman destek vermiş olan  Franca ve Dario'yu Kürtler yakından tanırlar. Kürtlerle ilgili destek sözcüklerini ifade etmekten asla vazgeçmeyen bu iki isim, Kürtlerin davasını kendi davaları olarak gördüler hep. Franca'yı (ve Dario'yu) Kürtlere kendi doğallığında destek verdiren şey ise son derece gelişmiş olan adalet duygusuydu. Haksızlıklara karşı çıkıp mağdur edilenin yanında mücadele etmek onun doğasıydı.

Hoşçakal Franca, seni çok özleyeceğiz